Với mỗi người dân Việt Nam, gia đình có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, in dấu ấn sâu đậm trong suốt hành trình của một đời người. Đó là nơi con người sinh ra, lớn lên và trưởng thành; là nơi có tổ tiên, dòng họ, ấp ủ tình thương của ông bà, cha mẹ, anh em, người thân; là cái nôi hình thành, nuôi dưỡng và giáo dục nhân cách mỗi cá nhân. Trải qua nhiều thế hệ, gia đình việt Nam ngày phát triển với những chuẩn mực giá trị tốt đẹp, vun đắp, tạo nên hệ giá trị gia đình - một điểm tựa, sức mạnh tinh thần, một môi trường văn hóa giáo dục, điều chỉnh hành vi, suy nghĩ, định hướng con người đến những điều tốt đẹp. Không chỉ là những truyền thống tốt đẹp trong phạm vi mỗi gia đình, hệ giá trị gia đình Việt Nam còn là hằng số văn hóa gắn kết giữa gia đình với đất nước, non sông. Đó là nét đẹp của tình yêu thương, sự đùm bọc, chở che; nét đẹp của truyền thống hiếu học, trọng danh dự… từ đó thể hiện truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc quốc gia.
Hệ giá trị gia đình Việt Nam được bồi đắp theo chiều dài lịch sử đất nước
Việt Nam đã và đang thực hiện sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, với mục tiêu:“Phấn đấu đến năm 2030, là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao...; xây dựng xã hội phồn vinh, dân chủ, công bằng, văn minh, trật tự, kỷ cương, an toàn, bảo đảm cuộc sống bình yên, hạnh phúc của Nhân dân...”. Trong sự nghiệp chung ấy, có sự đóng góp không nhỏ của từng gia đình.
Gia đình và giá trị gia đình được Đảng và Nhà nước đặt ở một vị trí quan trọng, ngang tầm với dân tộc, thời đại và được khẳng định qua các kỳ Đại hội Đảng, thể hiện trong nhiều văn kiện. Trong văn kiện Ðại hội XII của Đảng nêu rõ: «Thực hiện chiến lược phát triển gia đình Việt Nam. Phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp, xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh. Xây dựng mỗi trường học thật sự là một trung tâm văn hóa giáo dục, rèn luyện con người».
Kế thừa và phát triển quan điểm, tư tưởng chỉ đạo của Đảng qua các kỳ Đại hội và các Hội nghị Trung ương về lĩnh vực văn hóa trước đây, văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII xác định: "Xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh; xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới".
Tiếp nối Chỉ thị 49/CT ngày 21/2/2005 về “Xây dựng gia đình trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, ngày 24/6/2021, Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 06-CT/TW về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng gia đình trong tình hình mới”, tiếp tục khẳng định: “Gia đình là tế bào của xã hội, nơi duy trì nòi giống, môi trường lưu giữ, giáo dục, trao truyền các giá trị văn hóa dân tộc cho các thành viên trong gia đình. Xây dựng gia đình hạnh phúc chính là tạo nền tảng để xây dựng xã hội hạnh phúc, là vấn đề hết sức hệ trọng của dân tộc ta. Công tác xây dựng gia đình vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển bền vững đất nước”.
Tháng 12/2021, Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2030 theo Quyết định số 2238/QĐ-TTg ngày 30/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ cũng đặt mục tiêu, xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, là hạt nhân, tế bào lành mạnh của xã hội, tổ ấm của mỗi người; là nơi nuôi dưỡng, bồi đắp nhân cách, lối sống tôn trọng đạo lý truyền thống tốt đẹp của dân tộc; phát huy, nhân rộng các giá trị tốt đẹp góp phần thúc đẩy phát triển bền vững đất nước.
Đây là những văn bản quan trọng thể hiện tầm nhìn của Đảng về gia đình và công tác gia đình trong tình hình mới. Đồng thời, tiếp tục khẳng định quan điểm nhất quán và nhân văn của Đảng về xây dựng gia đình Việt Nam.
Chủ trương xây dựng gia đình, hệ giá trị gia đình Việt Nam đã xuyên suốt theo chiều dài lịch sử đất nước với nhiều biến động, thăng trầm. Những giá trị tốt đẹp của gia đình Việt Nam không bị mất đi mà ngày càng được bồi đắp, nuôi dưỡng qua nhiều thế hệ, nhiều thời kỳ, tạo sợi dây liên kết bền chặt giữa các thành viên, các thế hệ, khiến cho dòng chảy văn hóa gia đình truyền thống không bị đứt đoạn mà luôn có sự tiếp nối thường xuyên, liên tục, hướng con người đến những giá trị tốt đẹp của chân, thiện, mỹ. Đó là một hệ giá trị tốt đẹp về tình yêu thương, sự hiếu thuận, hòa hợp, tôn trọng, cần cù, sáng tạo, truyền thống yêu nước; đoàn kết cộng đồng; tôn sư trọng đạo, hiếu học… cùng với các phong tục, tập quán trong cưới xin, ma chay, giỗ tết… Những nét đẹp này là sự kết tinh của văn hóa gia đình và văn hóa dân tộc.

Hệ giá trị gia đình Việt Nam đã xuyên suốt theo chiều dài lịch sử đất nước
Sự phát triển, tiến bộ, văn minh, no ấm, hạnh phúc của các gia đình thể hiện qua những kết quả của sự phát triển của đất nước. Sau 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới, đến nay Việt Nam tự hào đạt được nhiều thành tựu to lớn, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được cải thiện, nâng cao. GDP bình quân đầu người của Việt Nam có mức tăng trưởng đáng ghi nhận, từ con số khiêm tốn 231,45 USD năm 1985 (năm trước đổi mới 1986) lên 784,37 USD năm 2006 và 3.694,02 USD năm 2021, gây ấn tượng thế giới với con số 4.110 USD năm 2022 với quy mô GDP theo giá hiện hành lên tới 409 tỷ USD thể hiện tính năng động của nền kinh tế Việt Nam và sự phát triển vượt bậc của Việt Nam trong những năm gần đây. Tỷ lệ đói nghèo ở Việt Nam đã giảm tích cực. Tỉ lệ hộ nghèo trung bình mỗi năm giảm khoảng 1,5%; giảm từ 58% năm 1993 xuống còn 5,8% năm 2016 theo chuẩn nghèo của Chính phủ và 4,4% năm 2021 theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều (tiêu chí cao hơn trước).
Tính đến tháng 11/2022, cả nước đã có 5.869/8.225 xã (71,4%) đạt chuẩn nông thôn mới. Trong đó, có 937 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao; 110 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Bình quân cả nước đạt 17,1 tiêu chí/xã, hầu hết các xã nông thôn đều có đường ô tô đến trung tâm, có điện lưới quốc gia, trường tiểu học và trung học cơ sở, trạm y tế và điện thoại (số liệu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn).
Bên cạnh đó, Việt Nam đã hoàn thành mục tiêu xoá mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học vào năm 2000 và phổ cập giáo dục trung học cơ sở năm 2010; số sinh viên đại học, cao đẳng tăng cao trong 35 năm qua. Theo kết quả chính thức Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 của Tổng cục Thống kê, giáo dục phổ thông đã có sự cải thiện rõ rệt về việc tăng tỷ lệ đi học chung và đi học đúng tuổi. Trong đó, bậc trung học phổ thông có sự cải thiện rõ nét nhất. Tỷ lệ đi học chung của cấp tiểu học là 101,0%; cấp trung học cơ sở là 92,8% và trung học phổ thông là 72,3%. Tỷ lệ đi học đúng tuổi các cấp này lần lượt là 98,0%, 89,2% và 68,3%. Tỷ lệ biết chữ của dân số từ 15 tuổi trở lên là 95,8%. Sự phát triển kinh tế - xã hội là điều kiện quan trọng đảm bảo sự phát triển của mỗi gia đình, mang lại nhiều cơ hội trong tiếp cận các dịch vụ xã hội của mỗi cá nhân, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, đảm bảo an sinh xã hội.
Ngày 29/5/2012, Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030 được phê duyệt. Sau gần 10 năm thực hiện Chiến lược, thành tựu nổi bật về Mục tiêu 2 “Kế thừa, phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam” đã được ghi nhận. Qua số liệu báo cáo của 63 tỉnh thành cho thấy, qua 8 năm thực hiện Mục tiêu 2 của Chiến lược, có 44 tỉnh đạt Chỉ tiêu 1 (về hộ gia đình đạt tiêu chuẩn gia đình văn hóa); 38 tỉnh đạt Chỉ tiêu 2 (về hộ gia đình dành thời gian chăm sóc, dạy bảo con cháu, tạo điều kiện cho con, cháu phát triển toàn diện); 43 tỉnh đạt Chỉ tiêu 3 (về hộ gia đình thực hiện chăm sóc, phụng dưỡng chu đáo ông bà, chăm sóc cha , mẹ, phụ nữ có thai, nuôi con nhỏ) và 36 tỉnh đạt Chỉ tiêu 4 (về hộ gia đình có người độ tuổi sinh đẻ được tuyên truyền và thực hiện chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình)”. Những con số trên cho thấy nỗ lực của mỗi người dân trong gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của gia đình, góp phần vào sự ổn định, phát triển của quốc gia, dân tộc.
Phong trào xây dựng gia đình văn hoá được khơi nguồn từ khá sớm, những năm 1960 của thế kỷ trước, song chính thức được phát động từ năm 2000 và được xác định là nội dung nòng cốt của phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Đến nay, phong trào đã có sức lan toả mạnh mẽ đến từng gia đình, dòng họ, làng, thôn, bản, tổ dân phố, thể hiện qua nhiều phong trào ý nghĩa, như “Nuôi con khỏe dạy con ngoan”; “Ông bà cha mẹ mẫu mực, con cháu hiếu thảo”, “Gia đình hiếu học”, “Gia đình nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau xóa đói, giảm nghèo”... Đặc biệt, trong 2 năm bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, những giá trị truyền thống cao đẹp, phẩm chất đáng quý trong mỗi gia đình được khơi dậy, phát huy mạnh mẽ.
Bên cạnh đó là nhiều phong trào thi đua sôi nổi, tích cực liên quan đến việc lan tỏa những giá trị tốt đẹp của gia đình đã được các địa phương triển khai thực hiện, mang lại những hiệu ứng tích cực, giúp mỗi người thêm trân trọng, giữ gìn những giá trị văn hóa tốt đẹp của gia đình. Tiêu biểu như các phong trào: Phụ nữ tích cực học tập, lao động sáng tạo, xây dựng gia đình hạnh phúc; Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch; Xây dựng gia đình hạnh phúc; Ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền; Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, đô thị văn minh; Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới…
Nhằm lan tỏa những nét đẹp trong văn hóa gia đình cũng như nâng cao tinh thần trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc xây dựng gia đình no ấm, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh, tháng 5/2001, Thủ tướng Chính phủ quyết định lấy ngày 28/6 hằng năm làm Ngày Gia đình Việt Nam. Đây đã trở thành một sự kiện văn hóa lớn, tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống của gia đình Việt Nam, hướng tới sự phát triển bền vững của gia đình trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
Đi tìm hệ giá trị gia đình trong thời kỳ mới
Đất nước đang ngày một đổi mới và phát triển, mỗi gia đình Việt Nam ngày nay đều có chất lượng cuộc sống tốt hơn, đời sống vật chất, tinh thần của nhiều hộ gia đình không ngừng được cải thiện là những điều kiện thuận lợi để bồi đắp thêm cho hệ giá trị gia đình. Các gia đình có xu hướng vươn tới cái mới, đề cao lợi ích, hạnh phúc, nguyện vọng và tính độc lập của mỗi cá nhân, để đời sống ngày một phong phú hơn, lan tỏa các giá trị sống trong thời kỳ hiện đại, làm đa dạng hơn bản sắc đa văn hóa của gia đình Việt Nam. Bên cạnh