Hoạt động kiểm tra, giám sát có ý nghĩa quan trọng trong việc tổ chức thành công cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 (TĐT 2019). Theo kế hoạch, phạm vi kiểm tra, giám sát thực hiện đối với tất cả các nội dung quy định tại Phương án TĐT 2019 trên phạm vi cả nước. Công tác kiểm tra, giám sát nhằm phát hiện những khó khăn, vướng mắc, thiếu sót, tồn tại trong quá trình tổ chức thực hiện Phương án TĐT 2019, từ đó có biện pháp khắc phục, xử lý kịp thời.

Từ ngày 18/2-16/3/2019, Ban Chỉ đạo Trung ương Tổng điều tra Dân số và nhà ở năm 2019 đã cử trên 50 giám sát viên, tổ chức thành 14 đoàn kiểm tra, giám sát Trung ương để tiến hành đợt 1 giám sát Tập huấn nghiệp vụ và công nghệ thông tin tại cấp huyện. Theo đó, đã có 175/2621 lớp tập huấn (chiếm 6,7%) được thực hiện giám sát. Báo cáo các đoàn kiểm tra, giám sát cho biết: Đến ngày 20/3/2019, cả nước đã có 77 hội nghị tập huấn cấp tỉnh, 2621 lớp tập huấn cấp huyện được tổ chức; với khoảng 9.300 giám sát viên các cấp và khoảng 110.000 điều tra viên và tổ trưởng (không bao gồm người tham gia lập bảng kê hộ) được tập huấn nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu sử dụng CAPI trong thu thập thông tin.
Ghi nhận của đoàn giám sát tại một số tỉnh miền núi phía Bắc:
Tại Lào Cai, công tác chuẩn bị cho ngày ra quân 01/4/2019 đã được Ban Chỉ đạo tỉnh Lào Cai chuẩn bị đúng theo phương án. Lào Cai đặt mục tiêu 100% thực hiện điều tra CAPI trên địa bàn. Với 8 huyện, 1 thành phố, 164 xã, phường và 1.988 thôn bản, tổng số địa bàn điều tra của Tỉnh là 1.789 địa bàn, trong đó, có 38 địa bàn đặc thù, có địa bàn có tới 20-25 thôn/xã, chưa kể khoảng cách giữa các thôn khá xa nên với quy định 1 tổ trưởng giám sát 1 xã là rất khó khăn cho Tổ trưởng thực hiện việc giám sát.
Với những khó khăn trên, Ban Chỉ đạo Tỉnh đã quyết liệt chỉ đạo và tăng cường kiểm tra giám sát các BCĐ cấp huyện trong Tập huấn nghiệp vụ và công nghệ thông tin đảm bảo nghiêm túc, bài bản, đúng theo quy định Phương án TĐT 2019. Tại lớp học, những câu hỏi, thắc mắc của học viên trong thao tác phần mềm CAPI đã được giảng viên và các giám sát viên là cán bộ Trung tâm Tin học Thống kê khu vực I và cán bộ Vụ Thống kê Dân số lao động hướng dẫn, giải đáp thỏa đáng. Tham gia lớp tập huấn, các học viên đều đã thành thục cài đặt phần mềm CAPI, nắm chắc nội dung các câu hỏi trong phiếu điều tra.
Lai Châu cũng là một tỉnh miền núi, dân cư thưa thớt, trình độ thấp, giao thông đi lại khó khăn. Toàn tỉnh Lai Châu có 1.169 thôn, bản, tổ dân phố với 1.214 địa bàn điều tra trong đó có 13 địa bàn điều tra đặc thù. Qua kiểm tra, giám sát cho thấy, công tác Tập huấn nghiệp vụ và Công nghệ thông tin TĐT 2019 đã được Ban Chỉ đạo tỉnh Lai Châu triển khai bài bản, đúng tiến độ, theo đúng Phương án TĐT 2019. Ban Chỉ đạo TĐT 2019 cấp huyện và thành phố đã tổ chức 17 lớp tập huấn nghiệp vụ và sử dụng CAPI với gần 1.000 người tham dự. Trong đó, điều tra viên (ĐTV) là 656 người, tổ trưởng (TT) 108 người. Các ĐTV được tuyển chọn chủ yếu là cán bộ, công chức xã, giáo viên…
Tuy nhiên, do thời điểm điều tra vào cuối năm học, thời gian dự tập huấn dài ngày nên khó khăn cho Lai Châu trong công tác tuyển chọn ĐTV cũng như việc trưng tập được nhiều giáo viên tham gia. Ngoài ra, chất lượng mạng 3G, 4G tại một số địa bàn vùng sâu kém, khoảng cách giữa các bản về trung tâm xã nơi mạng sóng khỏe khá xa nên việc báo cáo tiến độ, truyền thông tin theo quy định sẽ khó khăn. Ngoài ra, Lai Châu vẫn còn 3 huyện khó khăn là Phong Thổ, Nậm Nhùn và Mường Tè do điều kiện đặc thù nên thực hiện điều tra phiếu giấy.
Tại một số tỉnh Duyên hải Nam trung bộ, theo ghi nhận của các đoàn kiểm tra, khu vực Duyên hải Nam trung bộ, có hệ thống giao thông thuận lợi; công tác tuyển chọn điều tra viên khá dễ dàng; Công tác tập huấn được triển khai bài bản, số lượng học viên đông đủ, tương tác tốt. Tuy nhiên, tại một số huyện, có xảy ra hiện tượng đường truyền không ổn định, không đăng nhập được phần mềm điều tra; Một số huyện vùng xa thuê hội trường dài ngày khó khăn; thiết bị giảng dạy chưa đạt yêu cầu… Khắc phục những khó khăn đó, BCĐ tỉnh, huyện đã hướng dẫn ĐTV cài đặt sẵn phần mềm trước khi vào tập huấn để có thể thực hành offline, sau đó sẽ đồng bộ dữ liệu tại những điểm có wifi.
Tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, công tác tuyển chọn điều tra viên có khó khăn hơn do trình độ dân cư không đồng đều; giao thông một số huyện không thuận lợi; một số điểm hội trường không đạt tiêu chuẩn…song BCĐ các cấp đều đã có phương án khắc phục kịp thời và công tác tập huấn vẫn đảm bảo tiến độ, nội dung.
Nhìn chung, qua kiểm tra, giám sát Hội nghị tập huấn nghiệp vụ và Công nghệ thông tin tại các địa bàn cho thấy các địa phương đều đảm bảo tập huấn đầy đủ các nội dung: Quy trình điều tra; vai trò nhiệm vụ ĐTV, TT; Các quy định trong phiếu điều tra, xác định nhân khẩu thực tế thường trú (TTTT); Hướng dẫn cách hỏi và ghi phiếu trang bìa xác định nhân khẩu TTTT; Hướng dẫn cài đặt chương trình và ghi phiếu trên máy tính bảng hoặc điện thoại thông minh (CAPI); Hướng dẫn sử dụng phiếu điện tử trong thu thập thông tin CAPI… Tại lớp tập huấn, các học viên đã thực hành sử dụng phiếu giấy trong thu thập thông tin; Thực hành kỹ năng tiếp cận và phỏng vấn hộ; Thực hành phỏng vấn ghi phiếu CAPI. Tại mỗi lớp tập huấn, các giảng viên cũng đã dành thời gian thảo luận và giải đáp thắc mắc cho các học viên… Chương trình tập huấn trong 4 -5 ngày đảm bảo đúng thời gian qui định trong phương án. Kết thúc lớp tập huấn, tất cả các học viên đều sử dụng thành thục phần mềm CAPI, thuần thục kỹ năng phỏng vấn hộ.
Tuy nhiên có một số địa phương công tác tập huấn muộn hơn so kế hoạch do số lượng lớp tập huấn lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Sơn La… Một số địa phương tổ chức lớp tập huấn với qui mô nhỏ 30 học viên/lớp để đảm bảo chất lượng thực hành CAPI; Một số địa phương tuyển dụng 1 ĐTV/1 địa bàn để dễ tiếp cận hộ và rút ngắn thời gian thu thập thông tin (phần kinh phí tập huấn tăng thêm được hỗ trợ từ địa phương hoặc cân đối trong nguồn kinh phí được cấp).
Công tác tuyên truyền cũng được các Ban Chỉ đạo thực hiện bài bản theo đúng phương án. Một số địa phương đã chủ động tổ chức tuyên truyền sớm trên hệ thống báo, đài địa phương với các hình thức tin, bài đa dạng. Riêng Ban Chỉ đạo Thành phố Hà Nội đã in 1 triệu thư ngỏ giới thiệu về Tổng điều tra tới các hộ dân tại các quận và một số huyện; Đăng bài tuyên truyền Tổng điều tra trên cuốn“Thông tin nội bộ tháng 3/2019” của Ban Tuyên giáo Thành ủy, phát tới các Đảng bộ, Chi bộ trên toàn địa bàn thành phố để đưa nội dung vào sinh hoạt Đảng… Bên cạnh đó, một số tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, địa bàn rộng, dân cư thưa thớt, công tác tuyên truyền tuy còn gặp nhiều khó khăn, song BCĐ các địa phương này đã chủ động, sáng tạo thực hiện phương pháp tuyên tuyền qua đội ngũ trưởng thôn, trưởng bản, qua họp thôn, họp tổ, phiên chợ và tăng cường kỹ năng tuyên truyền cho đội ngũ dẫn đường, điều tra viên và tổ trưởng./.
N.T