Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) hàng năm theo Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2016-2020 tại Quyết định số 1980/QĐ-TTg ngày 17/10/2016 của Thủ tướng Chính phủ thực sự trở thành một phong trào có ý nghĩa nhân văn, được cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân Hà Tĩnh đồng tình, ủng hộ, khơi dậy được những lợi thế, tiềm năng của địa phương và phát huy vai trò chủ thể của người dân, nhất là ở vùng nông thôn. Qua 10 năm thực hiện, bộ mặt nông thôn Hà Tĩnh có nhiều thay đổi đáng ghi nhận. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện còn gặp một số khó khăn, nhất là chênh lệch số liệu dân số giữa các tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới.
Tổng kết 10 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, Hà Tĩnh đã đạt được nhiều thành quả nổi bật, làm thay đổi rõ nét nông nghiệp, nông thôn, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh của tỉnh; Các chỉ tiêu đều đạt và vượt so với Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh đề ra đến năm 2020. Bình quân mỗi xã đạt 18,3 tiêu chí (tăng 14,8 tiêu chí so với năm 2010); có 173 xã đạt chuẩn (chiếm 75,5% tổng số xã); không còn xã dưới 12 tiêu chí; có 3 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao (xã Hương Trà huyện Hương Khê, Tùng Ảnh huyện Đức Thọ, Tượng Sơn huyện Thạch Hà), huyện Nghi Xuân đạt chuẩn nông thôn mới; thị xã Hồng Lĩnh và thành phố Hà Tĩnh có 100% số xã đạt chuẩn; tỷ lệ hộ nghèo còn 5,82%; thu nhập bình quân đầu người đạt 30,5 triệu đồng. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đã phát sinh một số vướng mắc, khó khăn; đặc biệt là chênh lệch số liệu dân số giữa các tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới.
Quá trình tổng hợp số liệu của 23 xã do các Sở, ngành hướng dẫn, đánh giá, thẩm định (năm 2017), số liệu so với tình hình chung 30.082 hộ và 106.051 nhân khẩu, có một số tiêu chí bị chênh lệch như sau: Tiêu chí Hộ về điện bằng 107,60% (tăng 2.286 hộ); Tiêu chí Hộ về nhà ở bằng 94,34% (giảm 1702 hộ); Tiêu chí về Hộ nghèo bằng 98,58% (giảm 426 hộ); Tiêu chí Hộ về môi trường bằng 96,05% (giảm 1.189 hộ); Tiêu chí về thu nhập bằng 97,36% (giảm 2802 người); Tiêu chí bảo hiểm y tế bằng 94,36% (giảm 5.978 người). Nếu so với số liệu dân số tình hình chung thì một số tiêu chí và một số xã không hoàn thành thực hiện xây dựng nông thôn mới của năm đánh giá thẩm định. Những nguyên nhân chính dẫn đến chênh lệch số liệu đó là do các ngành đang dựa vào và kế thừa những văn bản chuyên môn chuyên sâu hướng dẫn của từng ngành độc lập; thiếu văn bản thống nhất về nội dung, phạm vi, phương pháp tính, nguồn số liệu, kỳ công bố, cơ quan chịu trách nhiệm… giữa các ngành; từ khâu xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật đến công tác thực thi các văn bản quy phạm pháp luật.
Cụ thể: Chưa có văn bản hướng dẫn về tình hình chung của xã liên quan đến số hộ, số người; Tiêu chí Điện trong xây dựng nông thôn mới có tiểu tiêu chí 4.2: Tỷ lệ hộ sử dụng thường xuyên an toàn từ các nguồn >98% (theo Quyết định số 4293/QĐ-BCT ngày 28/10/2016 của Bộ Công Thương), nhưng chuyên ngành lại đánh giá tỷ lệ hộ sử dụng điện và tỷ lệ công tơ có cặp chì (thiếu cụm từ an toàn); Tiêu chí Nhà ở dân cư theo yêu cầu Quyết định 1980/QĐ-TTg là tỷ lệ hộ có nhà ở đạt chuẩn (3 cứng) theo quy định của Bộ Xây dựng, nhưng khi thống kê lại là thống kê tỷ lệ nhà đạt chuẩn mà không thống kê hộ thực tế. Thống kê về tỷ lệ nhà ở thì chính xác hơn nhưng lại không có số liệu về hộ để kiểm tra, kiểm soát và đánh giá.
Tiêu chí Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều theo QĐ số 59/QĐ-TTg ngày 19/11/2015 của Thủ tướng Chính phủ áp dụng cho giai đoạn 2016-2020; Thông tư số 17/2016/TT-BLĐTBXH ngày 28/6/2016 về nghèo đa chiều; Quyết định số 1980/QĐ-TTg ngày 17/10/2016 về Ban hành Bộ tiêu chí Quốc gia về xã NTM giai đoạn 2016-2020, tính bằng số hộ nghèo theo tiếp cận đa chiều của xã/tổng số hộ của xã X (nhân với) 100%. Tuy nhiên, tỷ lệ nghèo trong đánh giá NTM theo Công văn số 4999/LĐTBXH-KHTC ngày 12/12/2016 của Bộ LĐTBXH sau khi trừ hộ nghèo theo bảo trợ xã hội (BTXH) khác với nghèo đa chiều và phương pháp cả tử số và mẫu số cũng trừ đi một “số hộ nghèo bảo trợ xã hội” là chưa chính xác; (6) Tiêu chí về y tế trong NTM được thực hiện theo Thông tư 41/2013/TT-BNNPTNT và Quyết định số 4667/ QĐ-BYT ngày 07/11/2014 về Bộ tiêu chí quốc gia về y tế đến năm 2020. Trong đó Tiêu chí (15.1) Tỷ lệ người dân tham gia BHYT là tỷ lệ người dân thường trú trên địa bàn xã tham gia tất cả các loại hình BHYT. Tỷ lệ này được tính theo quy định tại Điểm 2, Mục II Hệ thống các biểu mẫu thống kê hoạt động của BHYT được ban hành kèm theo Quyết định số 3781/QĐ-BYT ngày 12/10/2009, như sau: Tổng số người tham gia BHYT chia (:) cho tổng số dân trong xã nhân (x) 100%.
Để khắc phục trình trạng chênh lệch số liệu dân số giữa các tiêu chí đánh giá xây dựng NTM, cần thực hiện một số giải pháp sau:
- Sử dụng số liệu dân số trung bình: Tùy theo mục đích nghiên cứu mà sử dụng số liệu dân số: đầu năm, cuối năm và số liệu trung bình. Do đánh giá, thẩm định kết quả thực hiện xây dựng NTM thường vào cuối năm, có thể sử dụng số liệu cuối năm. Để thống nhất sử dụng số liệu nên quy định sử dụng số liệu trung bình. Mỗi ngành đều có chức năng, nhiệm vụ và theo dõi nghiên cứu chuyên sâu để xây dựng, phát triển về ngành và lĩnh vực; do đó mục đích nghiên cứu, phạm vi, khái niệm và phương pháp tính các tiêu chí có sự khác nhau, dẫn đến kết quả số liệu khác nhau do vậy, cần thống nhất sử dụng nguồn số liệu từ Ngành Thống
kê để đảm bảo tính khách quan.
Cần nâng cao tính phối hợp hiệu quả giữa các Bộ, ngành để thực hiện nghiêm túc, đúng mục tiêu theo Quyết định số 1980/QĐ-TTg năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ. Mỗi Bộ, ngành đều có chức năng và nhiệm vụ từ xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn thực thi các văn bản đã ban hành, cần có sự phối hợp chặt chẽ và thống nhất cao trong quá trình xây dựng, ban hành và hướng dẫn thực hiện các văn bản./.
ThS.Trần Thanh Bình
Phó Cục trưởng CTK tỉnh Hà Tĩnh
Tài liệu tham khảo:
-
Trần Thanh Bình (2019), “Sáng kiến cấp Bộ Giải pháp khắc phục chênh lệch số liệu dân số giữa các tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới do Bộ, ngành hướng dẫn”;
-
Trần Thanh Bình (2014), “Giải Nhì cá nhân Cuộc thi tìm hiểu phong trào thi đua chung sức xây dựng nông thôn mới 2012-2014” do Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức.
-
Trần Thanh Bình (2013), “Ngành Thống kê với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới”, Thông tin Khoa học Thống kê, số 05/2013;
-
Trần Thanh Bình (2013), “Cơ sở lý luận và thực tiễn tính tiêu chí thu nhập cấp xã trong xây dựng nông thôn mới”, Thông tin Khoa học Thống kê, số 06/2013;
-
Trần Thanh Bình (2013), “Xây dựng nông thôn mới ở Hà Tĩnh”, Tạp chí Con số và Sự kiện, số 08/2013;
-
UBND tỉnh Hà Tĩnh (2017), Quyết định số 2855/QĐ-UBND của UBND tỉnh về thành lập Đoàn Liên ngành kiểm tra, đánh giá các xã đạt chuẩn NTM từ năm 2015 trở về trước và thẩm định kết quả xét công nhận đạt chuẩn năm 2017, ngày 03/10/2017.
-
UBND tỉnh Hà Tĩnh (2018), Quyết định 2043/QĐ-UBND về thành lập Đoàn Liên ngành kiểm tra, đánh giá các xã đạt chuẩn NTM từ năm 2015 trở về trước, ngày 06/7/2018.