Thị trường mỹ thuật Việt Nam hiện nay đã có những bước phát triển, trong đó thế hệ nghệ sĩ trẻ mang đến cho đời sống mỹ thuật những cách nhìn, cảm nhận và hình thức biểu đạt mới. Các nghệ sĩ trẻ không chỉ khẳng định được tài năng trong nước mà còn hướng đến thị trường thế giới, qua đó tạo cơ hội mở rộng giao lưu với các nền nghệ thuật lớn trên thế giới và đưa nền mỹ thuật Việt Nam vươn mình, đổi mới tích cực.
Mỹ thuật trẻ Việt Nam hiện thực hóa đời sống của giới trẻ
Trong thời kỳ Việt Nam đang ngày càng hội nhập với thế giới, đời sống mỹ thuật trong nước đang có những chuyển biến với tư duy sáng tạo mới trong quan điểm sáng tác nghệ thuật của các nghệ sĩ trẻ. Sự trăn trở của các nghệ sĩ trẻ với các vấn đề của cuộc sống xã hội đương đại được gửi gắm vào tác phẩm, qua đó giúp công chúng yêu nghệ thuật có cái nhìn rõ nét hơn về nghệ thuật đương đại.
Các loại hình nghệ thuật đương đại như sắp đặt, trình diễn, video art… hiện đang phát triển mạnh mẽ, thu hút sự quan tâm, sáng tạo của đội ngũ các họa sĩ, nhà điêu khắc, nghệ sĩ trẻ.
Hiện, Việt Nam đang có một đội ngũ họa sĩ trẻ đông đảo đầy nhiệt tình trong lao động, tìm tòi, khám phá và tạo đà cho mỹ thuật phát triển. Một số tác giả đã nhận được giải thưởng Mỹ thuật danh dự trong nước và khu vực. Tài năng, tư duy nghệ thuật của các nghệ sĩ trẻ Việt Nam hiện nay dễ dàng hội nhập với đời sống mỹ thuật thế giới.
Các nghệ sĩ mỹ thuật trẻ Việt Nam có nhiều sân chơi nghệ thuật đáp ứng nhu cầu sáng tác như: Chương trình nghệ thuật “Art in the forest” tại Flamingo Đại Lải Resort (tỉnh Vĩnh Phúc); Câu lạc bộ Nghệ sĩ trẻ (Hội Mỹ thuật Việt Nam) thường xuyên trao đổi nghề nghiệp, hỗ trợ, tổ chức các triển lãm cho các thành viên, mà mới đây là 2 triển lãm “Mời bạn vào”, “Nghệ sĩ trẻ Việt Nam”... Đặc biệt là sân chơi Festival Mỹ thuật trẻ, đây là hoạt động mỹ thuật được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức định kỳ 2 năm một lần, thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với nền mỹ thuật Việt Nam nói chung và các họa sĩ, nhà điêu khắc, nghệ sĩ trẻ nói riêng. Festival Mỹ thuật trẻ là “sân chơi” thiết thực, tạo điều kiện giao lưu, học tập, trao đổi kinh nghiệm, công bố, phổ biến tác phẩm và phản ánh trung thực quá trình lao động nghệ thuật, thể hiện cách nhìn riêng về đời sống đương đại, quan điểm sáng tác của các nghệ sĩ trẻ Việt Nam. Đây cũng là sự kiện văn hóa đáp ứng nhu cầu đời sống tinh thần, hưởng thụ mỹ thuật ngày càng cao của Nhân dân, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, là cơ hội giao lưu văn hóa, trao đổi kinh nghiệm; phản ánh những khó khăn, thuận lợi, cách nhìn, quan điểm sáng tác trong quá trình lao động sáng tạo nghệ thuật của các họa sĩ, nhà điêu khắc, nghệ sĩ trẻ Việt Nam.
Bước sang mùa thứ 7, Festival Mỹ thuật Trẻ năm 2024 mang đến diện mạo mới hơn, trẻ hơn trong sáng tác và phản ánh sinh động đời sống văn hóa và tinh thần của con người trong thời đại mới. Với đề tài sáng tác tự do, Festival Mỹ thuật trẻ lần thứ 7 đã mang đến bức tranh muôn màu của cuộc sống qua góc nhìn mỹ thuật trẻ ở tất cả các loại hình như: Hội họa, đồ họa, điêu khắc, nghệ thuật sắp đặt, nghệ thuật trình diễn, nghệ thuật hình ảnh và các hình thức nghệ thuật đương đại khác.
Thông qua các tác phẩm, nghệ sĩ trẻ đã khắc họa nên câu chuyện của thời đại mình. Chọn phong cách vẽ ý niệm, tác giả trẻ Vàng Hải Hưng với tác phẩm bức tranh sơn dầu “Mẹ tôi” giải Nhất thể loại hội họa đã tạo ra tính ẩn dụ, khi trong tranh không có hình ảnh con người mà thể hiện qua chiếc xe đạp cũ kỹ, nón lá rách sờn, con đường đất nâu khô cằn… để khuyến khích trí tưởng tượng của người xem và cho phép họ tạo nên những câu chuyện của riêng mình. Hai tác phẩm giải Nhất là “Suốt” (thể loại sắp đặt) của tác giả Phạm Thùy Dương và “Sau cơn mưa” (thể loại đồ họa) của Bùi Thị Yến Vy đã vượt qua giới hạn của các chất liệu truyền thống tạo nên những hiệu ứng mang tính thị giác rất lớn cho người xem ngoài và cả người chuyên môn. Ngoài ra, còn có thể kể tới một số tác phẩm nổi bật như “Cơn bão trong đêm” giải Ba của tác giả Cấn Văn Ân; “Mùa cá” giải Nhì của tác giả Lê Công Vương; “Ngàn năm soi bóng” giải Nhì của tác giả Nguyễn Tuấn Dũng.
Qua bảy mùa tổ chức, Festival Mỹ thuật trẻ đang tích cực chuyển mình, làm tròn vai trò phản ánh diện mạo nghệ thuật đương đại qua những “đôi mắt” trẻ và ươm mầm tài năng mới cho nền mỹ thuật, phục vụ nhu cầu nâng cao đời sống tinh thần. Thông qua các tác phẩm được lựa chọn để trưng bày triển lãm và các tác phẩm được ban tổ chức, hội đồng nghệ thuật lựa chọn trao giải thưởng đã ghi nhận những đóng góp mới của các nghệ sĩ. Đặc biệt là tiếng nói đương đại, tiếng nói của ngôn ngữ mới cho nền mỹ thuật Việt Nam đang khẳng định một sự tự tin, sự bứt phá mới của những người rất trẻ.
Có thể thấy, mỹ thuật trẻ trong hành trình phát triển đang góp một phần không nhỏ làm phong phú thêm cho giá trị văn học, nghệ thuật cả nước. Với cách tiếp cận đề tài phóng khoáng, khai mở nhãn quan mỹ thuật ở nhiều góc độ khác nhau, các nghệ sĩ trẻ đang từng bước hòa vào bức tranh mỹ thuật chung để chinh phục các giá trị Chân - Thiện - Mỹ.
Từng bước khẳng định vị thế trong khu vực và thế giới
Trong những năm qua, mỹ thuật Việt Nam luôn nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Phát triển mỹ thuật nhiều nghị quyết, chỉ thị của Đảng đã được ban hành như Nghị quyết số 04-NQ/HNTW, ngày 14/1/1993, Hội nghị Trung ương 4 khóa VII về “Một số nhiệm vụ văn hoá, văn nghệ những năm trước mắt”; Nghị quyết số 03-NQ/TW, ngày 16/7/1998 của Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; Nghị quyết số 23-NQ/TW, ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”; Nghị quyết số 33-NQ/ TW, ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Đặc biệt, Quyết định số 1253/QĐ-TTg, ngày 25/7/2014 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch phát triển mỹ thuật đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đã chỉ rõ: “Phát triển mỹ thuật nhằm góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân, thiện, mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ, khoa học; đóng góp cho phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế; bảo tồn và phát huy các giá trị mỹ thuật truyền thống; đồng thời, xây dựng và phát triển các giá trị mỹ thuật hiện đại; đẩy mạnh xã hội hóa các hoạt động mỹ thuật nhằm huy động các nguồn lực đầu tư phát triển mỹ thuật...”
Thời gian qua, từ các nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Quy hoạch phát triển mỹ thuật của Thủ tướng Chính phủ đã được cụ thể hóa trong hoạt động phát triển mỹ thuật Việt Nam đem lại nhiều kết quả. Sáng tác mỹ thuật đã hòa nhập dòng mạch chính là chủ nghĩa yêu nước và nhân văn, gắn bó với dân tộc, nỗ lực phản ánh chân thực lịch sử, đất nước và công cuộc đổi mới gắn với trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân. Trong sáng tác mỹ thuật, các cá nhân được tự do sáng tạo, do đó các tác phẩm mỹ thuật có sự đa dạng về nội dung, phong cách nghệ thuật. Mỗi tác phẩm mỹ thuật đều mang đậm nét dấu ấn cá tính sáng tạo của tác giả và thể hiện được thành tựu của sáng tác mỹ thuật trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của nền mỹ thuật Việt Nam.
Các tác phẩm mỹ thuật có đề tài sáng tạo đa dạng, rộng mở, với nhiều góc nhìn, cảm nhận khác nhau của từng nghệ sĩ đáp ứng đòi hỏi của cuộc sống hiện đại và nhu cầu thưởng thức của công chúng. Đề tài được các nghệ sĩ quan tâm sáng tác có thể kể tới như: Đề tài về lịch sử, chiến tranh, cách mạng và những vấn đề thời sự của đất nước hiện nay trong thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Trong sáng tạo nghệ thuật, nhiều xu hướng nghệ thuật đan xen nhau cùng phát triển. Các hình thức nghệ thuật đa dạng, mang nhiều sắc thái, từ bút pháp đến phong cách. Người nghệ sĩ tiếp thu tinh hoa các trào lưu nghệ thuật trên thế giới và kế thừa thành tựu của các thế hệ đi trước tạo ra những tác phẩm nghệ thuật phản ánh bức tranh chân thực về cuộc sống hiện tại.
Mỹ thuật trẻ đã nắm bắt kịp thời thay đổi của thời đại trong sáng tạo nghệ thuật của nền mỹ thuật trong nước và thế giới, xu hướng hiện thực mới đã được các nghệ sĩ trẻ Việt Nam quan tâm. Chất lượng nghệ thuật ngày càng nâng cao, định hình tác phẩm và tác giả tiêu biểu. Thị trường mỹ thuật Việt Nam hiện nay đã có những bước phát triển, thế hệ nghệ sĩ trẻ mang đến cho đời sống mỹ thuật cách nhìn - cảm nhận - biểu đạt mới. Các loại hình mỹ thuật như: Hội họa, đồ họa, điêu khắc, mỹ thuật ứng dụng, nghiên cứu lý luận phê bình mỹ thuật phát triển khá đồng đều và đa dạng.
Về hội họa, các nghệ sĩ trẻ đặc biệt quan tâm đến xu hướng tìm tòi thể nghiệm chất liệu và ngôn ngữ tạo hình đương đại. Các tác giả đã tự tin hơn trong việc khẳng định cá tính sáng tạo và con đường nghệ thuật riêng, tạo thương hiệu riêng biệt. Sự phát triển của hội họa không chỉ tập trung ở các trung tâm mỹ thuật lớn, như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Huế mà còn phát triển rộng rãi ở nhiều tỉnh, thành trong cả nước.
Về đồ họa, thời gian qua cũng đã có bước phát triển mạnh mẽ và phổ biến. Loại hình đồ họa giá vẽ ngoài những chất liệu truyền thống, như khắc gỗ, khắc thạch cao, in đá, in lưới... đã phổ biến các kỹ thuật đồ họa mới được ứng dụng khoa học - kỹ thuật hiện đại, như khắc đồng, khắc kẽm, in độc bản, khắc gỗ phá bản... Việc tìm tòi thể nghiệm hướng đi mới, đã nâng cao chất lượng về ngôn ngữ và kỹ xảo tạo hình cho các tác phẩm mang hơi thở của thời đại.
Ngoài ra, các tác phẩm tranh cổ động, tranh biếm họa, biểu trưng được quan tâm và hình thành đội ngũ nghệ sĩ mới tham gia các cuộc thi sáng tác. Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, đã hình thành một đội ngũ họa sĩ trẻ, nhà thiết kế về các thể loại đồ họa ấn loát giúp minh họa, trang trí sách, báo đã có sự phát triển mạnh, góp phần vào chất lượng các sản phẩm đồ họa công, thương nghiệp của Việt Nam trong cơ chế thị trường.
Về điêu khắc, đã có sự đột phá trong ngôn ngữ, bố cục, chất liệu, tạo ra diện mạo mới cho các tác phẩm điêu khắc, đặc biệt là các tác phẩm điêu khắc của các nghệ sĩ trẻ. Các nghệ sĩ đã ứng dụng thành tựu khoa học - công nghệ vào kỹ thuật làm tượng đài như kỹ thuật ép đồng, đổ đồng, sử dụng máy in 3D để tạo hình tượng và phù điêu với kích thước lớn. Chất lượng các tượng đài đã được nâng lên từ ngôn ngữ nghệ thuật tới không gian và cảnh quan của tác phẩm. Họ cũng đang góp phần hình thành một đội ngũ sáng tác chuyên nghiệp, đông đảo, giàu kinh nghiệm với tay nghề vững vàng cùng với đội ngũ công nhân, kỹ thuật viên thể hiện tượng đài có tay nghề cao.
Về mỹ thuật ứng dụng, các loại hình mỹ thuật sản phẩm, mỹ thuật thủ công, mỹ thuật công nghiệp cũng có sự phát triển cả về sáng tạo và tạo hình. Phục vụ trực tiếp cho sản xuất các sản phẩm ứng dụng trong đời sống ngày càng nâng cao của nhân dân, từ đó giúp cho hàng hóa của Việt Nam tiếp cận với thẩm mỹ hàng hóa chung của quốc tế. Ngoài ra, mỹ thuật môi trường có bước phát triển mạnh mẽ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu của các công trình xây dựng văn hóa, kinh tế, xã hội. Đội ngũ các nghệ sĩ mỹ thuật sân khấu - điện ảnh tiếp thu được nhiều kỹ thuật và kỹ xảo mới, làm phong phú, nâng cao chất lượng của nghệ thuật sân khấu và điện ảnh, truyền hình, truyền thông đa phương tiện.
Với sự phát triển mạnh mẽ của nền mỹ thuật trong nước, mỹ thuật Việt Nam cũng đã có những bước hội nhập với thế giới. Giá trị các tác phẩm mỹ thuật Việt Nam ngày càng nâng cao, tranh Việt Nam cũng đã xuất hiện trong nhiều cuộc đấu giá quốc tế. Đội ngũ nghệ sĩ mỹ thuật Việt Nam ngày càng đông đảo, có tay nghề vững vàng, từ đó đã và đang tạo ra một lực lượng sáng tác chuyên nghiệp./.
Trang Nguyễn