Trong những năm qua, dịch bệnh Covi-19 bùng nổ và lan rộng tác động tiêu cực nặng nề đến đời sống người dân và nền kinh tế, Nghị quyết số 43/2022/QH15 được Quốc hội thông qua đầu năm 2022 đã phát huy hiệu quả, cho thấy một quyết sách đúng đắn, kịp thời, tạo điểm tựa vững chắc để Việt Nam vững vàng vượt qua sóng lớn, đưa kinh tế - xã hội của đất nước phục hồi và phát triển
Các năm 2020-2021, dịch bệnh Covi-19 bùng nổ và lan rộng với những diễn biến phức tạp, khó lường tác động tiêu cực nặng nề đến đời sống người dân, nền kinh tế đối mặt với nhiều khó khăn, tăng trưởng giảm thấp, doanh nghiệp gặp nhiều thách thức, sản xuất kinh doanh thu hẹp trong khi chuỗi cung ứng toàn cầu bị đứt gãy.
Trong bối cảnh đặc biệt đó, ngày 11/01/2022, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội và các nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng quốc gia đến hết năm 2023" với nhiều chính sách mạnh mẽ, quyết liệt, mang tính đặc thù, chưa từng có tiền lệ nhằm đạt "mục tiêu kép" là hỗ trợ công tác phòng, chống dịch Covdi-19, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp, giúp phục hồi và phát triển nền kinh tế sau đại dịch. Nghị quyết 43 đặt ra 3 mục tiêu là kiểm soát đại dịch, phục hồi tăng trưởng và đảm bảo an sinh xã hội.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự vào cuộc chủ động, kịp thời của Quốc hội, sự điều hành quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương, việc tổ chức thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội theo Nghị quyết số 43 đã nhận được sự phối hợp chặt chẽ của toàn bộ hệ thống chính trị và đặc biệt là sự đồng thuận, tích cực tham gia, hưởng ứng của Nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp. Đây là yếu tố then chốt góp phần quan trọng thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Quốc hội, Chính phủ trong phòng, chống dịch Covid-19, giúp nước ta từng bước kiểm soát và kết thúc dịch bệnh, đưa đời sống xã hội trở lại trạng thái bình thường. Nghị quyết số 43 cũng là nền tảng giúp nền kinh tế Việt Nam vượt qua khó khăn, phục hồi và tăng trưởng.
Các chính sách được Nhân dân đồng thuận và tích cực hưởng ứng
Trong 2 năm thực hiện Nghị quyết số 43, đã có 21 văn bản quy phạm pháp luật liên quan được ban hành, góp phần quan trọng thực hiện cơ bản hoàn thành 5 quan điểm, 3 mục tiêu của Nghị quyết. Theo báo cáo của Đoàn giám sát chuyên đề "Việc thực hiện Nghị quyết số 43 của Quốc hội” tại Phiên toàn thể Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV diễn ra ngày 25/5/2024, hầu hết chính sách, biện pháp được ban hành tại Nghị quyết số 43 là kịp thời, hợp lòng dân, đáp ứng yêu cầu trước tình hình cấp bách, được Nhân dân đồng thuận và tích cực hưởng ứng.
Điều này thể hiện ở kết quả sau 2 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 43, nước ta đã từng bước mở cửa trở lại, các hoạt động kinh tế, xã hội của đất nước từ trạng thái thích ứng với dịch bệnh nhanh chóng trở lại trạng thái bình thường; nền kinh tế từng bước phục hồi, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng; các cân đối lớn của nền kinh tế được đảm bảo; môi trường đầu tư kinh doanh tiếp tục được cải thiện, an sinh xã hội, quốc phòng, an ninh được giữ vững, đối ngoại được đẩy mạnh, tiếp tục thúc đẩy cơ cấu lại kinh tế, đầu tư, thương mại, dịch vụ, phát triển kinh tế số…
Điểm sáng trong thực hiện Nghị quyết 43/2022/QH15 là nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ đã đến được với người dân, doanh nghiệp. Nhiều chính sách đi vào cuộc sống, phát huy hiệu quả kịp thời như: Chính sách tín dụng qua hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội; hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động; giảm thuế suất giá trị gia tăng, góp phần hỗ trợ người dân, người lao động, doanh nghiệp vượt qua khó khăn, duy trì và phục hồi sản xuất kinh doanh.
Cùng với đó, các cơ chế đặc thù được Quốc hội thông qua đã phát huy hiệu quả, tăng cường trách nhiệm, năng lực điều hành, tính chủ động, sáng tạo của các Bộ, ngành, cơ quan Trung ương và địa phương, rút ngắn thời gian thực hiện, thúc đẩy tiến độ giải ngân vốn, bổ sung dòng tiền quan trọng, kịp thời cho nền kinh tế, tập trung được nguồn lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông.
Các yếu tố trên như đòn bẩy giúp phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội trong hai năm 2022-2023 và những năm tiếp theo. Sau 2 năm thực hiện, nhiều mục tiêu, chỉ tiêu đặt ra trong Nghị quyết số 43 cơ bản hoàn thành. Kinh tế vĩ mô ổn định, các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm; điều hành linh hoạt, phối hợp chặt chẽ, hài hòa giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ; việc huy động, phân bổ và điều hòa sử dụng vốn đầu tư công giúp đưa nguồn lực vào nền kinh tế hợp lý; lạm phát được kiềm chế, lãi suất, tỷ giá được điều hành phù hợp, ổn định; kéo giảm bội chi và kéo giảm nợ công từ 43% GDP năm 2022 xuống còn 37% năm 2023…
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tăng trưởng GDP năm 2022 đạt 8,12%, là mức tăng trưởng cao nhất trong giai đoạn 2011 - 2022; năm 2023 đạt 5,05% là mức khá cao trong điều kiện thế giới và trong nước đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức mới. Ngành công nghiệp tiếp tục phục hồi và phát triển theo xu hướng tích cực. Hoạt động thương mại, dịch vụ tăng trưởng mạnh mẽ. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2022, tăng 19,8% so với năm trước và là mức tăng cao trong nhiều năm trở lại tính đến thời điểm đó. Năm 2023, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tiếp tục tăng 9,6% so với năm trước.
Bên cạnh đó, vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội theo giá hiện hành trong 2 năm 2022-2023 tăng lần lượt 11,2% và 6,2% so với cùng kỳ năm trước. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện tại Việt Nam liên tục tăng, năm 2022 đạt gần 22,4 tỷ USD, tăng 13,5%, cao nhất trong 5 năm qua; năm 2023 đạt 23,18 tỷ USD, tăng 3,5% so với năm trước, là mức thực hiện cao nhất trong 5 năm qua. Hoạt động xuất, nhập khẩu hàng hóa tăng trưởng khá và có mức thặng dư tích cực. Cán cân thương mại hàng hóa của Việt Nam năm 2022 xuất siêu 12,1 tỷ USD và năm 2023 ước tính xuất siêu 28 tỷ USD.
Sau 2 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 43 nền kinh tế từng bước phục hồi
Nhìn lại 2 năm qua, ngành du lịch Việt Nam phục hồi mạnh mẽ. Năm 2022, khách quốc tế đến nước ta gấp 23,3 lần so với năm 2021; năm 2023 đạt 12,6 triệu lượt khách, gấp 3,4 lần năm 2022, vượt xa mục tiêu đón 8 triệu lượt khách từ đầu năm. Cùng với đó, số lượng doanh nghiệp gia nhập thị trường tăng cao. Năm 2022, cả nước có 148,5 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, tăng 27,1% so với năm 2021. Số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới năm 2023 tăng 7,2% so với năm 2022 và lần đầu tiên chạm mức kỷ lục, gần 160 nghìn doanh nghiệp. Con số này thực sự ấn tượng khi gấp 1,2 lần mức bình quân giai đoạn 2017-2022.
Kết quả kinh tế - xã hội đạt được trong 02 năm 2022 - 2023 đã tạo tiền đề quan trọng để cả nước tiếp tục phấn đấu hoàn thành thắng lợi các chỉ tiêu kinh tế, xã hội Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đặt ra cho giai đoạn 2021-2025.
Tích cực triển khai các dự án quan trọng quốc gia
Thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng quốc gia, Chính phủ đã khẩn trương ban hành các văn bản triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội về chủ trương đầu tư các dự án quan trọng quốc gia, trong đó đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các cơ quan triển khai thực hiện dự án, đề ra các mốc tiến độ, triển khai các cơ chế đặc thù theo yêu cầu.
Thủ tướng Chính phủ đã thành lập Ban Chỉ đạo nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông vận tải để giải quyết, tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện, đặc biệt trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, mỏ vật liệu đất đắp, cát đắp nền cho các dự án. Mặc dù tiến độ chuẩn bị triển khai các dự án chưa đáp ứng được yêu cầu của Chính phủ, nhưng đã được rút ngắn đáng kể so với thực tế triển khai các dự án trước đây.
Với sự chỉ đạo quyết liệt của Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành Trung ương, tại nhiều địa phương có sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống chính trị trong quá trình triển khai thực hiện, kịp thời giải quyết các khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ dự án, phát huy tính chủ động, huy động hiệu quả nguồn lực của các địa phương trong việc quản lý đầu tư xây dựng. Đến nay, các dự án thành phần phân cấp cho địa phương làm cơ quan chủ quản đã triển khai cơ bản đáp ứng tiến độ yêu cầu và được bố trí đủ vốn ngân sách địa phương theo cam kết.
Trong bối cảnh gặp nhiều khó khăn về vật liệu xây dựng và chịu tác động lớn của đại dịch Covid-19, Chính phủ đã chỉ đạo các cơ quan liên quan nỗ lực, cố gắng để hoàn thành đưa vào khai thác 635 km thuộc Dự án đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020, nâng tổng số chiều dài đường cao tốc cả nước lên 2.001 km và phát huy hiệu quả đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, bảo đảm quốc phòng - an ninh, giảm ùn tắc, tai nạn giao thông, tiết kiệm thời gian di chuyển, chi phí xã hội, đáp ứng được sự mong muốn của người dân và doanh nghiệp.
Với sự quyết liệt chỉ đạo thực hiện của Chính phủ, việc thực hiện các nghị quyết về dự án quan trọng quốc gia đã cải thiện đáng kể hạ tầng giao thông, mở ra không gian phát triển mới, tăng cường liên kết vùng, nội vùng, tạo động lực quan trọng và có sức lan tỏa thúc đẩy tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương, các vùng trong cả nước và tăng cường khả năng hút vốn trong nước và quốc tế.
Việc thực hiện các nghị quyết về dự án quan trọng quốc gia đã cải thiện đáng kể hạ tầng giao thông,
mở ra không gian phát triển mới, tăng cường liên kết vùng, nội vùng
Cần tiếp tục có những giải pháp căn cơ, cốt lõi hơn
Trân trọng những kết quả đạt được nhưng cũng có những điều nuối tiếc cho những điểm chưa trọn vẹn. Đoàn giám sát chuyên đề "Việc thực hiện Nghị quyết số 43 của Quốc hội” đánh giá việc ban hành và tổ chức thực hiện Nghị quyết số 43 cũng còn một số tồn tại, hạn chế. Đó là, công tác chuẩn bị đầu tư một số dự án chậm, chưa đảm bảo tính sẵn sàng để thực hiện, giải ngân vốn theo yêu cầu về thời hạn của Nghị quyết số 43. Một số chính sách thực hiện không đạt kế hoạch, mục tiêu đề ra. Chính sách hỗ trợ người dân, người lao động tại một số địa phương còn chậm, lúng túng. Sức hấp thụ vốn của nền kinh tế, năng lực cạnh tranh của khu vực doanh nghiệp trong nước còn thấp khi chi phí đầu vào, nguyên vật liệu nhập khẩu tăng cao, thị trường đầu ra, đơn hàng, doanh thu của doanh nghiệp suy giảm, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ vốn vay ngân hàng, tiềm ẩn nguy cơ phát sinh nợ xấu. Nhiều địa phương có tăng trưởng tín dụng thấp hơn so với cùng kỳ các năm trước và thấp hơn mức tăng trưởng của toàn hệ thống. Đến hết năm 2023, còn nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn, thách thức, chưa phục hồi được sau tác động của dịch Covid-19…
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, nguyên nhân khiến một số kết quả đạt được không như kỳ vọng là do thời gian xây dựng và thực hiện chương trình là rất ngắn, chương trình có quy mô lớn, phạm vi rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực, tổ chức, đối tượng trong khi kinh nghiệm, năng lực còn hạn chế, việc phối hợp thực hiện một số dự án còn chưa tốt.
Với tất cả những trải nghiệm, với tất cả những bài học đúc rút, việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 của Quốc hội và các Nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng quốc gia cần tiếp tục có những giải pháp căn cơ, cốt lõi hơn để khắc phục những tồn tại, hạn chế và nâng cao hiệu quả. Ở chặng đường tiếp theo, Đoàn giám sát Quốc hội đề nghị tập trung thực hiện một số nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu sau:
Một là, Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương khẩn trương rà soát, có giải pháp giải quyết các kiến nghị, khó khăn, vướng mắc liên quan đến thực hiện các dự án đầu tư; đẩy mạnh tiến độ triển khai thực hiện, giải ngân các dự án đầu tư sử dụng vốn Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội để đưa các dự án đi vào sử dụng, phát huy hiệu quả đầu tư vốn.
Hai là, các Bộ, ngành, địa phương đánh giá hiệu quả sử dụng vốn của Chương trình để đầu tư, xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp, hiện đại hóa hệ thống y tế cơ sở, nâng cao năng lực cán bộ, nhân viên y tế để phát huy hiệu quả nguồn vốn đầu tư, nâng cao năng lực khám chữa bệnh, y tế cơ sở, y tế dự phòng và hiệu quả công tác chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân.
Ba là, các tỉnh, thành phố tiếp tục quan tâm rà soát, có giải pháp quyết liệt, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của các doanh nghiệp, tổ chức, hộ kinh doanh trên địa bàn để hỗ trợ phục hồi, thúc đẩy tăng trưởng, phát triển sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm cho người lao động, góp phần đảm bảo an sinh xã hội.
Bốn là, Chính phủ quan tâm chỉ đạo rà soát các hạn chế, bất cập trong các chính sách, pháp luật liên quan để sửa đổi, bổ sung hoặc đề xuất cấp có thẩm quyền tổng kết đánh giá việc thí điểm các cơ chế, chính sách đặc thù áp dụng cho các dự án, trên cơ sở đó đề xuất hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án quan trọng quốc gia.
Cùng với đó là nhiều các giải pháp khác như: Tích cực tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; Tập trung đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, xây dựng các khu tái định cư...
Có thể nói, trong bối cảnh đất nước gặp nhiều khó khăn, thách thức do ảnh hưởng của đại dịch Covid - 19, việc Quốc hội ban hành Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ, hỗ trợ Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội cho thấy Quốc hội luôn đồng hành với Chính phủ trong giải quyết tất cả các vấn đề mà thực tiễn đặt ra vì mục tiêu phát triển đất nước, vì quốc kế dân sinh. Đây là một quyết sách đúng đắn, kịp thời, có nhiều đổi mới, sáng tạo với nhiều chính sách chưa từng có tiền lệ đã tạo điểm tựa vững chắc để Việt Nam vững vàng vượt qua sóng lớn, đưa kinh tế - xã hội của đất nước phục hồi và phát triển./.
B.N