Tổng điều tra Kinh tế năm 2021 - Phát triển Hợp tác xã thời hội nhập

13/07/2022 - 10:00 AM
Kinh tế tập thể với nòng cốt là hợp tác xã đã thể hiện được vai trò với những đóng góp quan trọng đối với nền kinh tế - xã hội Việt Nam. Trong thời kỳ hội nhập kinh tế sâu rộng, tư duy về mô hình hợp tác xã kiểu mới, đặt cao sự hợp tác đã có những thành công nhất định, góp phần hoàn thiện quan hệ sản xuất, phù hợp với cơ chế thị trường. Vì vậy, sự phát triển của hợp tác xã trong thời kỳ hội nhập cũng nhận được rất nhiều sự quan tâm của các cấp, bộ, ngành và địa phương.

Kết quả Tổng điều tra Kinh tế năm 2021 của Tổng cục Thống kê đã cho thấy bức tranh tương đối đầy đủ về sự tăng trưởng của hợp tác xã (HTX) trong giai đoạn 2016-2020, khi đất nước đang trên đà hội nhập mạnh mẽ. Theo đó, số lượng HTX năm 2020 vẫn giữ nhịp tăng trưởng và cao hơn mức tăng bình quân chung của cả giai đoạn 2016-2020; lao động giảm dần trong cả giai đoạn 2016-2020 và giảm mạnh ở năm 2020, quy mô HTX đang dần thu hẹp. Cụ thể:

Tính đến 31/12/2020, cả nước có 15,3 nghìn HTX đang hoạt động có kết quả sản xuất kinh doanh (SXKD), tăng 6,4% so với năm 2019; thu hút 167,0 nghìn lao động, giảm 7,2% so với năm 2019, đây là mức giảm lao động mạnh nhất trong giai đoạn 2016-2020.

 
Phát triển Hợp tác xã thời hội nhập
Biểu đồ 1: Số HTX và lao động trong HTX đang hoạt động có kết quả SXKD

Trong giai đoạn 2016-2020, số HTX tăng tương đối ổn định, bình quân mỗi năm tăng 4,1%, tuy nhiên, số lao động trong HTX giảm dần, bình quân mỗi năm giảm 4,5%. Quy mô HTX đang dần bị thu hẹp, số lao động bình quân mỗi HTX giai đoạn 2016-2020 là 13,2 người/HTX, giảm 23,5% so với bình quân giai đoạn 2011-2015. Nguyên nhân của sự sụt giảm lao động trong giai đoạn 2016-2020 một phần là do xu hướng thu hẹp quy mô của các HTX, phần khác là do năm 2020, đại dịch Covid-19 xảy ra làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động SXKD của các HTX, tình trạng cắt giảm lao động trong các HTX năm 2020 mạnh hơn các năm trước.

HTX trong khu vực Nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm tỷ trọng cao nhất về số HTX và lao động nhưng thấp nhất về nguồn vốn, doanh thu thuần và lợi nhuận trước thuế. Năm 2020, HTX trong khu vực này bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi tác động của đại dịch Covid-19.

Đại dịch Covid-19 trong năm 2020 ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động SXKD của HTX. Tại thời điểm dịch Covid-19 bùng phát mạnh làm đứt gãy chuỗi cung ứng, nhiều mặt hàng nông sản, thủy sản không thể lưu thông, khó khăn trong xuất khẩu và tiêu thụ trong nước. Tính đến 31/12/2020, khu vực Nông, lâm nghiệp và thủy sản có 7,8 nghìn HTX đang hoạt động có kết quả SXKD, chiếm 50,8% tổng số HTX; thu hút 72,6 nghìn lao động, chiếm 43,5% lao động của toàn bộ HTX; 17,5 nghìn tỷ đồng nguồn vốn, chiếm 6,4% tổng nguồn vốn của HTX; tạo ra 9,6 nghìn tỷ đồng doanh thu thuần, chiếm 10,4% tổng doanh thu thuần của toàn bộ HTX và 303,2 tỷ đồng lợi nhuận trước thuế, chiếm 8,2% tổng lợi nhuận trước thuế của toàn bộ khu vực HTX.

Theo khu vực kinh tế, kết quả hoạt động của HTX trong khu vực Nông, lâm nghiệp và thủy sản năm 2020 giảm sâu. Cụ thể, nguồn vốn giảm 33,7%; doanh thu thuần giảm 43,9%; lợi nhuận trước thuế giảm 24,2% so với cùng kỳ năm 2019. So với cùng thời điểm năm 2016, số HTX nông, lâm nghiệp và thủy sản đang hoạt động có kết quả SXKD tăng 17,6%; số lao động giảm 15,6%; nguồn vốn tăng 36,7%, doanh thu thuần tăng 36,3%, lợi nhuận trước thuế giảm 40,5%.

HTX nông, lâm nghiệp và thủy sản có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển hoạt động nông, lâm nghiệp và thủy sản; là nhân tố chính để đổi mới, nâng cao trình độ sản xuất nông nghiệp, nông thôn. Giai đoạn 2011-2015, HTX khu vực Nông, lâm nghiệp và thủy sản có số lượng bình quân năm chiếm 53,0% tổng số HTX, giảm xuống 50,8% trong giai đoạn 2016-2020. Tỷ lệ lao động giảm nhẹ từ 43,0% giai đoạn 2011-2015 xuống 42,8% giai đoạn 2016-2020; tỷ lệ nguồn vốn giảm từ 9,5% xuống 9,0%; tỷ lệ doanh thu thuần tăng từ 10,1% lên 12,4%; tỷ lệ lợi nhuận tăng từ 9,5% lên 11,9% so với kết quả của toàn bộ khu vực HTX.
Tiếp theo, khu vực Dịch vụ chiếm tỷ trọng cao thứ hai về số HTX và lao động nhưng lại chiếm tỷ trọng cao nhất về nguồn vốn, doanh thu thuần và lợi nhuận trước thuế. Năm 2020, nguồn vốn tăng nhưng doanh thu thuần giảm, lợi nhuận chỉ tăng ở một số ngành: bán buôn, bán lẻ, điện, nước và ngân hàng.

HTX khu vực Dịch vụ chịu tác động nặng nề do dịch Covid-19 kéo dài, hầu hết các ngành đều bị giảm sâu. Tính đến thời điểm 31/12/2020, khu vực Dịch vụ có 4,7 nghìn HTX, chiếm 30,7% tổng số HTX, tăng 8,0% so với cùng thời điểm năm 2019; thu hút 58,0 nghìn lao động, chiếm 34,7% lao động của tổng số lao động HTX, giảm 7,8% so với cùng thời điểm năm 2019.

HTX khu vực Dịch vụ thu hút 228,2 nghìn tỷ đồng vốn, chiếm 83,4% tổng nguồn vốn của HTX và tăng 33,8% so với cùng thời điểm năm 2019, chủ yếu tập trung vào các ngành: bán buôn và bán lẻ, tăng 20,6%, ngành hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm tăng 41,1%. Đây là hai ngành thu hút vốn nhiều nhất của khu vực HTX với tỷ lệ tương ứng là 12,2% và 65,3%.

Doanh thu thuần của HTX khu vực dịch vụ năm 2020 đạt 65,0 nghìn tỷ đồng, chiếm 70,5% tổng doanh thu thuần của toàn bộ HTX, giảm 3,2% so với năm 2019. Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên việc tiêu thụ hàng hóa chậm hơn, nhiều ngành bị giảm sâu như: ngành nghệ thuật, vui chơi và giải trí giảm 82,8%; ngành vận tải, kho bãi giảm 20,7%, ngành bán buôn và bán lẻ giảm 9,1%. Ngược lại, ngành hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm tăng 32,7% đã giúp bù đắp một phần giảm sút của các ngành kinh tế khác.

HTX khu vực Dịch vụ tạo ra 2,4 nghìn tỷ đồng lợi nhuận thuần, chiếm 65,5% tổng lợi nhuận trước thuế của toàn bộ HTX và giảm hầu hết ở tất cả các ngành kinh tế. Riêng hai ngành: bán buôn và bán lẻ tăng 13,7%, chiếm 49,0% lợi nhuận khu vực dịch vụ và ngành hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm tăng 35%, chiếm 52,7% lợi nhuận của khu vực Dịch làm cho tổng lợi nhuận trước thuế của các HTX khu vực Dịch vụ tăng 18,8% so với năm 2019.

So với cùng thời điểm năm 2016, HTX khu vực Dịch vụ tăng 21,9% về số HTX nhưng giảm 14,9% về số lao động, nguồn vốn tăng 70,3%, doanh thu thuần tăng 48,3%, lợi nhuận trước thuế tăng 21,4%.

Bình quân giai đoạn 2011-2015, khu vực dịch vụ có số lượng HTX chiếm 24,8% toàn bộ khu vực HTX, tăng lên 30,5% trong giai đoạn 2016-2020, bình quân mỗi năm số HTX tăng 5,1%; tương ứng tỷ trọng lao động tăng từ 30,9% lên 34,4%; tỷ trọng nguồn vốn tăng từ 77,5% lên 79,8%; tỷ trọng doanh thu thuần giảm từ 72,0% xuống 69,9%; tỷ trọng lợi nhuận trước thuế giảm từ 84,3% xuống 73,6%.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 bùng phát và kéo dài, khu vực Công nghiệp - Xây dựng bị đình trệ sản xuất nhưng là khu vực duy nhất có doanh thu thuần năm 2020 tăng so với cùng kỳ.

Tại thời điểm 31/12/2020, có 2,8 nghìn HTX Công nghiệp - Xây dựng đang hoạt động có kết quả SXKD, tăng 8,2% so với cùng thời điểm năm 2019; thu hút 36,5 nghìn lao động, giảm 7,3%.

Nguồn vốn của HTX khu vực Công nghiệp - Xây dựng đạt 27,9 nghìn tỷ đồng, giảm 3,3%, giảm hầu hết ở tất cả các ngành. Cụ thể, ngành khai khoáng giảm 11,5%, ngành công nghiệp chế biến giảm 4,1%, ngành cung cấp nước, xử lý nước thải, rác thải giảm 9,0%; ngành xây dựng giảm 2,8%; riêng ngành sản xuất và phân phối điện tăng 15,1% so với cùng thời điểm năm 2019.

Doanh thu thuần HTX khu vực Công nghiệp - Xây dựng đạt 17,6 nghìn tỷ đồng, tăng 13,2%, trong đó ngành xây dựng tăng cao nhất với 63,7%; tiếp đến là ngành sản xuất và phân phối điện tăng 16,5% so với cùng kỳ năm 2019.

Lợi nhuận trước thuế đạt 975,2 tỷ đồng, tăng 355,6%, trong đó, lợi nhuận trước thuế ngành xây dựng chiếm 83,0% lợi nhuận trước thuế của HTX khu vực Công nghiệp - Xây dựng, tăng 924,1% so với cùng thời điểm 2019; ngành cung cấp nước, xử lý rác thải, nước thải tăng 50,0% và ngành sản xuất và phân phối điện tăng 13,3% cũng góp phần làm cho lợi nhuận trước thuế khu vực Công nghiệp - Xây dựng tăng cao so với cùng kỳ năm 2019.

So với cùng thời điểm năm 2016, HTX khu vực Công nghiệp - Xây dựng tăng 11,3% số HTX; giảm 22,0% lao động; tăng 46,9% nguồn vốn; tăng 36,5% doanh thu thuần; tăng 276,7% lợi nhuận trước thuế.

Giai đoạn 2016-2020, ngành khai khoáng có xu hướng thu hẹp với sự sụt giảm cả về số lượng HTX, lao động và kết quả SXKD cho thấy nguồn tài nguyên ngày càng cạn kiệt, khai thác ngày càng khó khăn nên không còn mang lại lợi nhuận cho các HTX.

Tại thời điểm 31/12/2020, có 165 HTX hoạt động trong ngành khai khoáng, giảm 8,3% so với cùng thời điểm năm 2019 thu hút 3,8 nghìn lao động, giảm 8,8%; nguồn vốn đạt 1,7 nghìn tỷ đồng, giảm 11,5%; tạo ra 1,1 nghìn tỷ đồng doanh thu thuần, giảm 6,5%; lợi nhuận đạt 28,1 tỷ đồng, giảm 45,1% so với cùng kỳ năm 2019.

Giai đoạn 2016-2020, ngành khai khoáng giảm mạnh cả về số lượng HTX, lao động và kết quả SXKD do khai thác tài nguyên thiên nhiên ngày càng khó khăn, bình quân mỗi năm có 185 HTX, giảm 44,7% so với giai đoạn 2011-2015; thu hút 4,5 nghìn lao động, giảm 49,9%; nguồn vốn đạt 1,7 nghìn tỷ đồng, giảm 14,3%; doanh thu thuần đạt 1,0 nghìn tỷ đổng, giảm 18,0%; lợi nhuận đạt 57 tỷ đồng, tăng 39,5% so với giai đoạn 2011-2015. Nhìn ở khía cạnh tích cực, sự giảm sâu của ngành khai khoáng là động lực quan trọng để các nhà quản lý quyết tâm đổi mới tư duy, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, hạn chế khai thác tài nguyên.

Vùng Đồng bằng sông Hồng tập trung số lượng HTX và thu hút lao động nhiều nhất cả nước.

Vùng Đồng bằng sông Hồng có lợi thế về điều kiện tự nhiên như: Tài nguyên thiên nhiên phong phú, dân cư đông… và nhiều đặc trưng riêng. Theo đó, nhiều mô hình HTX nông nghiệp được xây dựng hỗ trợ hiệu quả cho phát triển kinh tế hộ gia đình và mở ra những triển vọng mới để tái cơ cấu và đổi mới sản xuất nông nghiệp phục vụ hội nhập sâu vào nền kinh tế toàn cầu. Đây chính là một trong những lý do HTX vùng Đồng bằng sông Hồng phát triển mạnh. Tính đến thời điểm 31/12/2020, vùng Đồng bằng sông Hồng có 4,5 nghìn HTX, chiếm 29,3% số HTX cả nước; thu hút 53,6 nghìn lao động, chiếm 32,1% số lao động của cả nước và là vùng có tỷ trọng số HTX và lao động cao nhất cả nước.

 
Phát triển Hợp tác xã thời hội nhập 1
Biểu đồ 2: Lao động trong HTX đang hoạt động có kết quả SXKD
 
Tính đến thời điểm 31/12/2020, Hà Nội đứng đầu vùng Đồng bằng sông Hồng và cả nước về số HTX với 1,3 nghìn HTX, chiếm 8,7% số HTX cả nước; thu hút 64,1 nghìn tỷ đồng vốn, chiếm 23,4% tổng nguồn vốn của khu vực HTX. So với cùng thời điểm năm 2016, Hà Nội tăng 0,2% số HTX; lao động giảm 31,3%, nguồn vốn tăng 58,0%.

Thành phố Hồ Chí Minh đứng đầu vùng Đông Nam Bộ và cả nước về lao động, thu hút 14,9 nghìn người, chiếm 8,9% tổng số lao động trong khu vực HTX; doanh thu thuần đạt 31,9 nghìn tỷ đồng, chiếm 34,6%; lợi nhuận trước thuế đạt 1,1 nghìn tỷ đồng, chiếm 28,8%. So với cùng thời điểm năm 2016, lao động của Thành phố Hồ Chí Minh giảm 14,1%; doanh thu tăng 95,4%; lợi nhuận tăng 38,1%.

Tại thời điểm 31/12/2020, vùng Đồng bằng sông Hồng có số lượng HTX giảm 0,7% so với cùng thời điểm năm 2016. Trong khi đó, các vùng còn lại có số lượng HTX đều tăng. Cụ thể, vùng Tây Nguyên tăng 72,0%; vùng Đồng bằng sông Cửu Long tăng 53,6%; vùng Trung du và miền núi phía Bắc tăng 39,2%; vùng Đông Nam Bộ tăng 27,2%; vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung tăng 6,3% so với cùng thời điểm năm 2016.

Vùng Đồng bằng sông Hồng có số lượng HTX giai đoạn 2011-2015 chiếm 37,9% tổng số HTX, giảm xuống 32,3% trong giai đoạn 2016-2020; lao động giảm từ 38,9% xuống 34,7%. Trong khi đó, các vùng còn lại có tỷ lệ số lượng HTX bình quân giai đoạn 2016-2020 đều tăng so với giai đoạn 2011-2015. Cụ thể, vùng Trung du và miền núi phía Bắc tăng từ 16,8% lên 17,1%; vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung tăng từ 27,0% lên 27,7%; vùng Tây Nguyên tăng từ 3,1% lên 4,6%; vùng Đông Nam Bộ tăng từ 5,7% lên 7,1%; vùng Đồng bằng sông Cửu Long tăng từ 9,5% lên 11,2%.

Những phát hiện dựa trên Kết quả Tổng điều ra kinh tế năm 2021 của Tổng cục Thống kê đã đem lại cái nhìn tương đối đầy đủ về sự tăng trưởng của HTX Việt Nam trong giai đoạn đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ. Điều này sẽ giúp ích rất nhiều cho Chính phủ trong chỉ đạo, điều hành và ban hành các chủ trương chính sách phát triển kinh tế - xã hội trong tương lai./.

 
Thu Hiền
(Tổng điều tra kinh tế năm 2021 – Kết quả chính thức)

Các bài viết khác
Liên kết website
Liên kết website
Thăm dò ý kiến

Đánh giá khách quan của bạn về thông tin chúng tôi cung cấp? Vui lòng tích vào ô bên dưới để trả lời!

Top