Ở Đắk Lắk, mùa hoa cà phê thường bắt đầu từ tháng hai, nở rộ vào tháng ba và kết thúc vào tháng tư, tháng 5 dương lịch. Trong nắng xuân vàng như rót mật, hoa cà phê bung trắng khắp triền đồi đất đỏ, gió đại ngàn mang mùi hương nồng nàn, dịu ngọt tràn ngập khắp không gian, đàn đàn ong, bướm rủ nhau về trẩy hội. Cả cao nguyên như bừng dậy, tinh khôi, tươi tắn và tràn đầy sức sống:
…Tháng ba, mùa con ong đi lấy mật
Mùa con voi xuống sông hút nước
Mùa em đi phát rẫy làm nương
Anh vào rừng đặt bẫy gài chông…
Tháng ba, con theo mẹ lên rừng
Theo dấu chân chồn, đi tìm năm mới…
Ảnh minh họa, nguồn Internet
Hoa cà phê đẹp ngay cả khi chưa nở. Mới đầu hoa có màu xanh nhạt trông khá đặc biệt, rồi mới lộ dần sắc trắng, rồi biến thành những bông tuyết nhẹ tênh bám trắng trên cành lá. Từng bông, từng bông với những lớp cánh thon, trắng muốt nhìn gần trông như những viền hoa tuyết trang trí trên tán lá xanh thắm, đáng yêu và kiều diễm đến độ bạn chỉ muốn chạm vào để nâng niu, ngắm nghía, để tận hưởng làn hương vừa thanh, vừa dịu, vừa nồng nàn, quyến rũ, thứ hương thơm chứa chất mật lành. Đây cũng là lý do mà các lái ong phải đưa cả ngàn đàn ong tới đây hút mật vào mỗi vụ hoa. Mật ong từ hoa cà phê là đặc sản nổi tiếng của Đắk Lắk nhờ vị ngọt rất thanh, màu vàng óng và mùi thơm đặc trưng.
Để tiện cho việc thu hoạch, cây cà phê được trồng thành thửa lớn, với chiều cao hầu như không quá đầu người, hoa nở dọc cành lá thành từng lớp, từng vòng nhấp nhô như sóng lượn, tạo một vùng trắng mênh mông hút tầm mắt, như biển mây bồng bềnh đưa hồn người phiêu lạc tới xứ sở thần tiên. Hoa cà phê thường nở rộ trong vòng mươi ngày, thành 2-3 đợt, nối tiếp nhau kéo dài khoảng 2 tháng, hoa rộ rồi tàn khá nhanh rồi trả lại màu xanh tươi vốn có của Tây Nguyên hùng vĩ. Hết năm này qua năm khác, đến hẹn lại lên, xuân về nơi đây lại thay màu áo mới và phải may mắn lắm du khách mới chớp được đúng thời điểm hoa rộ để ngắm Đắk Lắk vào thời gian đẹp nhất trong năm.
Cà phê ra trái rất nhanh rồi chín rộ vào tháng mười, tháng mười một âm lịch. Nếu có điều kiện, bạn cũng nên đến vào thời gian này để trải nghiệm, để được ngắm no mắt những tán cà phê chi chít trái, căng tròn, đỏ au. Bạn sẽ thấy vui lây với không khí rộn ràng khi cả vùng bước vào mùa thu hoạch. Trên khắp rẫy cà phê, người ta trải bạt dưới gốc cây để tuốt quả. Trái rơi rào rào xuống bạt và được đổ dồn thành những đống to, rồi đong bao, ủ hột trong vài ngày. Sau đó các nhà vườn đưa vào máy tuốt vỏ tươi để trở thành cà phê nhân. Cà phê được phơi đầy ắp sân nhà, phơi dọc các con đường nhỏ trong thôn cũng là nét đẹp ấn tượng, thể hiện sự trù phú của vùng cao nguyên đất đỏ. Đây cũng là nguồn nguyên liệu tạo ra thứ đồ uống được ví như tinh hoa của đại ngàn: Cà phê Buôn Mê.
Đắk Lắk được coi là “Thủ phủ cà phê Việt Nam” không chỉ vì ở đây có diện tích cà phê lớn nhất nước (trên 200 nghìn ha) mà còn là vùng nguyên liệu, là nơi sản xuất, chế biến của một số thương hiệu cà phê nổi tiếng. Với sản lượng thu hoạch hàng năm đạt khoảng 450.000 tấn, chiếm khoảng 37% sản lượng cà phê toàn quốc. Đến nay, cà phê Đắk Lắk đã có mặt ở hàng trăm quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới và là sản phẩm mũi nhọn trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Sản phẩm cà phê có chỉ dẫn địa lý Buôn Ma Thuột đã được 12 quốc gia và vùng lãnh thổ đồng ý bảo hộ nhãn hiệu “Buôn Ma Thuột coffee” (bao gồm: Bỉ, Hà Lan, Luxembua, Tây Ban Nha, Đức, Pháp, Ý, Singapore, Trung Quốc, Thái Lan, Canada và Nga). Bên cạnh đó, còn rất nhiều sản phẩm cà phê được sản xuất theo cách thủ công nhưng đảm bảo vị thơm ngon đặc trưng mà không nơi nào có được.
Có lẽ chẳng nơi đâu lại có nhiều quán cà phê như ở Đắk Lắk, nhất là tại thành phố Buôn Mê Thuật. Từ quán nhỏ tới quán to, nhà hàng tới quán cóc, từ phố lớn tới ngõ bé, chỗ nào bạn cũng có thể gọi một ly cà phê đúng điệu và đặc biệt là quán nào cũng đông khách. Đối với người dân Đắk Lắk, cà phê là món quà của cuộc sống, là những gì tinh túy nhất mà thiên nhiên ban tặng và cũng là thành quả của sự cần cù mà bấy lâu họ đã gieo trồng trên mảnh đất này. Vì thế, cà phê là thứ thức uống không thể thiếu trong đời sống của người Đắk Lắk. Trước mỗi ngày làm việc, dù vội đến mấy thì họ cũng phải sắp xếp để có thời gian nhâm nhi một ly cà phê, phút giây thư thái và sảng khoái đó sẽ là nguồn năng lượng tuyệt vời giúp họ họ bước vào một ngày mới bận rộn.
Tới Đắk Lắk, bạn có thể thưởng thức cà phê bằng nhiều hình thức: Một ly cà phê pha phin đậm đặc, đắng mà thơm nồng, hay một ly bạc xỉu mà ở đó cà phê quyện với sữa theo tỷ lệ hoàn toàn tùy thuộc vào sở thích nhưng thơm ngon khó tả. Bạn có thể uống nóng hoặc nhiều đá nhưng quan trọng là phải biết nhâm nhi, từ từ, từng ngụm nhỏ, để từng giọt cà phê tan trên đầu lưỡi, hương vị mê hoặc đó sẽ đánh thức khứu giác, vị giác và truyền cảm hứng cho tâm hồn bạn. Nếu bạn muốn thưởng thức một ly cà phê theo phong cách hiện đại, được sản xuất, pha chế theo tiêu chuẩn xuất khẩu thì có thể tìm tới Làng cà phê Trung Nguyên. Đây thực sự là một bảo tàng, một không gian văn hóa cà phê. Ở đó bạn được tìm hiểu về lịch sử sản xuất cà phê trong bối cảnh độc đáo mà thi vị, được khám phá rất nhiều giá trị về đời sống, tâm hồn của đồng bào dân tộc Tây Nguyên. Hoặc bạn có thể tìm tới một quán bình dân bên hè để thưởng thức vị cà phê mộc do chính người bản địa tự tẩm ướp, rang xay. Thực tế rất nhiều người thích vị cà phê mộc bởi vị đậm đà, đắng thanh kèm chút vị chua, chát rất đặc trưng của cà phê được trồng ở vùng đất đỏ, nguyên chất, không pha trộn và hương thơm cũng dịu và ngọt hơn.
Với Tây Nguyên, cây cà phê là linh hồn của đất, là chất kết nối giữa con người với con người, giữa con người và thiên nhiên, là loài cây gắn bó mật thiết với nhiều thế hệ và là nguồn sống cho người dân nơi đây. Trải qua quá trình hàng trăm năm phát triển, giờ đây, cà phê Đắk Lắk với thương hiệu cà phê Buôn Mê Thuật nổi tiếng trong và ngoài nước đã góp phần đưa cà phê Việt Nam liên tục giữ vững vị trí thứ 2 trên thế giới về sản xuất và xuất khẩu trong hàng chục năm qua.
Vì tất cả những lẽ đó, ít nhất một lần trong đời, bạn nên đến Đắk Lắk để cảm nhận những giây phút tuyệt vời nơi thiên đường cà phê. Đến giữa mùa tháng Ba, để tâm hồn được bồng bềnh trên “sóng hoa” trập trùng, giữa mùi hương nồng nàn, thanh khiết. Và khi màn đêm xuống, cái lạnh se sẽ dâng lên, bạn hãy thu mình vào một góc quán nhỏ nơi triền đồi, ngồi bên ly cà phê, nghe tiếng gió đại ngàn, hay ngắm cơn mưa rừng ào ạt, đếm từng giọt cà phê, thưởng thức vị đắng, ngọt cùng mùi thơm mê hoặc, bạn sẽ thấy đời trôi thật chậm, nhẹ nhàng và thư thái. Từng giọt cà phê cứ tí tách rơi, rơi vào sâu thẳm tâm hồn bạn và tự lúc nào bạn chợt thấy lòng tràn đầy tình yêu thương đối với mảnh đất này./.
Đặng Gia Duẩn
Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đắk Lắk