Tín dụng chính sách xã hội là một trong những chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, mang tinh thần nhân văn sâu sắc, nhằm mục tiêu xóa đói, giảm nghèo, hỗ trợ vốn cho các hộ gia đình có thu nhập thấp, nhiều khó khăn tự vươn lên, góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Tròn một thập kỷ Chỉ thị số 40-CT/TW đi vào cuộc sống và hơn 3 năm thực hiện Kết luận số 06-KL/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội, tín dụng chính sách xã hội thực sự đã trở thành một “điểm sáng” và là một “trụ cột” trong hệ thống các chính sách giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội và là “điểm tựa” cho người dân, đặc biệt là người nghèo và đối tượng yếu thế trong xã hội.
Chỉ thị số 40-CT/TW – Chính sách của Đảng, điểm tựa của Dân
Tín dụng chính sách xã hội (TDCSXH) là một giải pháp sáng tạo, có tính nhân văn sâu sắc, góp phần quan trọng thực hiện có hiệu quả các chủ trương, chính sách, các mục tiêu, nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước đề ra.
Để phát huy vai trò và nâng cao hiệu quả của TDCSXH, ngày 22/11/2014, Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI ban hành Chỉ thị số 40-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội. Đây là Chỉ thị có ý nghĩa rất quan trọng, thể hiện sự quan tâm của Đảng giúp hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách khác, những người yếu thế trong xã hội tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để vươn lên thoát nghèo bền vững, ổn định cuộc sống, phát triển sản xuất, kinh doanh.
Một trong những nhiệm vụ Ban Bí thư đặt ra là tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền đối với hoạt động TDCSXH, xác định đây là một trong những nhiệm vụ trong chương trình và kế hoạch, hoạt động thường xuyên của các cấp ủy, các ngành, địa phương và đơn vị. Tổ chức thực hiện tốt chủ trương huy động các nguồn lực cho TDCSXH gắn với phát triển nông nghiệp, nông thôn, phát triển giáo dục, dạy nghề, tạo việc làm, bảo đảm an sinh xã hội và giảm nghèo bền vững. Bên cạnh đó, nâng cao trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chính quyền trong việc củng cố, nâng cao chất lượng TDCSXH; công tác điều tra, xác định đối tượng được vay vốn; phối hợp giữa các hoạt động huấn luyện kỹ thuật, đào tạo nghề và chuyển giao công nghệ với hoạt động cho vay vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội, giúp người vay sử dụng vốn có hiệu quả.
Ngày 14/3/2016, Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 40-CT/TW được ban hành theo Quyết định số 401/QĐ-TTg với mục tiêu là thực hiện hiệu quả Chỉ thị và nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan về vai trò, vị trí và tầm quan trọng tín dụng chính sách xã hội trong việc thực hiện có hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, Chương trình xây dựng nông thôn mới. Trong đó, Thủ tướng đặt ra những nhiệm vụ, giải pháp và phân công trách nhiệm rõ ràng, cụ thể với từng cơ quan thuộc Chính phủ, chính quyền địa phương, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội trong thực hiện TDCSXH.
Với sự chỉ đạo quyết liệt của Ban Bí thư, Chính phủ, sau 5 năm thực hiện, Chỉ thị 40-CT/TW đã đi vào cuộc sống và đạt kết quả đáng ghi nhận. Cấp ủy đảng, chính quyền các cấp, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội đã có sự thay đổi trong nhận thức về vai trò TDCSXH và cùng nhập cuộc, chung tay làm tốt công tác giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới. Cả hệ thống chính trị đã kết nối sức mạnh cùng Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) hỗ trợ những đối tượng yếu thế thay đổi cuộc sống.
Với chủ trương xuyên suốt, nhất quán của Đảng, Nhà nước trong quá trình xây dựng đất nước là phát triển kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, mọi người dân đều được thụ hưởng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội; không hy sinh tiến bộ và công bằng xã hội, môi trường để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần; với tinh thần tất cả cùng phát triển, cùng hưởng lợi và không ai bị bỏ lại phía sau, ngày 10/6/2021, Ban Bí thư ra Kết luận số 06-KL/TW về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW. Theo đó, Ban Bí thư yêu cầu tiếp tục quán triệt sâu rộng nội dung Chỉ thị 40, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về vị trí, vai trò của TDCSXH trong quá trình tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về tăng trưởng kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân. Các cấp ủy, chính quyền cần xác định công tác TDCSXH là một trong những nhiệm vụ trọng tâm triển khai kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025 và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.
Đồng thời các cấp ủy, chính quyền địa phương tiếp tục nâng cao vai trò, trách nhiệm của trong lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động TDCSXH; xác định đây là một nội dung công tác thường xuyên của cấp ủy, chính quyền các cấp.
Phát huy vai trò “nhạc trưởng” trong chỉ đạo điều hành, ngay trong năm 2021, một lần nữa, Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 40-CT/TW và Kết luận số 06-KL/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng tại Quyết định số 1630/QĐ-TTg, với 4 nhóm nhiệm vụ, giải pháp là: Tăng cường sự chỉ đạo của các bộ, ngành trung ương và chính quyền địa phương đối với hoạt động tín dụng chính sách xã hội; Phát huy vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội trong việc thực hiện tín dụng chính sách xã hội; Nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã hội; Hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm thực hiện hiệu quả tín dụng chính sách xã hội.
Tròn một thập kỷ Chỉ thị số 40-CT/TW đi vào cuộc sống và hơn 3 năm thực hiện Kết luận số 06-KL/TW của Ban Bí thư cũng như Quyết định số 401/QĐ-TTg và Quyết định số 1630/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, TDCSXH đã thực sự phát huy hiệu quả, lan tỏa “ý Đảng, lòng dân”, tạo cơ hội tiếp cận vốn bình đẳng, tiếp sức cho nhiều người dân người nghèo và là “đòn bẩy” giúp phát triển kinh tế bền vững địa phương, vùng.
Theo số liệu báo cáo của Ngân hàng Chính sách xã hội tại Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội, trong 10 năm qua, thông qua “cầu nối” là Ngân hàng Chính sách xã hội ở Trung ương và địa phương, vốn TDCSXH đã “phủ sóng” đến 100% xã, phường, thị trấn trên toàn quốc. Tính đến ngày 31/7/2024, nguồn vốn ngân sách địa phương ủy thác qua hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội đạt gần 47,4 nghìn tỷ đồng, chiếm 12,7%/tổng nguồn vốn, tăng hơn 43,5 nghìn tỷ đồng so với trước khi có Chỉ thị số 40-CT/TW. Từ đó nâng tổng nguồn vốn các chương trình tín dụng chính sách đến nay đạt trên 373 nghìn tỷ đồng với tổng dư nợ các chương trình tín dụng chính sách đạt trên 350,8 nghìn tỷ đồng, tăng khoảng 221,4 nghìn tỷ đồng so với cuối năm 2014, với hơn 6,8 triệu hộ nghèo và các đối tượng chính sách đang còn dư nợ, tốc độ tăng trưởng bình quân hằng năm đạt 10,5%.
Bên cạnh đó, có hơn 21 triệu hộ được vay vốn ưu đãi để phát triển sản xuất - kinh doanh, giúp hơn 3,1 triệu hộ vượt qua ngưỡng nghèo; hơn 4,2 triệu lao động vay vốn tạo việc làm; xây dựng hơn 13,2 triệu công trình cung cấp nước sạch, vệ sinh, môi trường đến với người dân vùng nông thôn; hơn 610 nghìn học sinh, sinh viên vay vốn trang trải chi phí học tập; hơn 193 nghìn căn nhà cho người nghèo và các đối tượng chính sách và hơn 1,2 triệu lượt lao động được doanh nghiệp vay vốn trả lương do ảnh hưởng dịch Covid-19…
TDCSXH như chiếc “phao cứu sinh”, giúp hàng triệu hộ thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Theo thống kê, tỷ lệ hộ nghèo cả nước đã giảm ấn tượng từ 14,2% xuống 4,25% trong giai đoạn 2011 - 2015, và tiếp tục giảm từ 9,88% xuống 2,23% trong giai đoạn 2016 - 2021, đến cuối năm 2023 còn 2,93% theo chuẩn nghèo đa chiều.
Nhờ nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội, nhiều hộ dân đã phát triển các mô hình kinh tế và thoát nghèo thành công
Câu chuyện giảm nghèo ở vùng “lõi nghèo”
Hiệu quả mang lại từ TDCSXH thể hiện rõ nét nhất ở các vùng “lõi nghèo” quốc gia là Tây Nam Bộ, Tây Bắc.
Lào Cai là tỉnh biên giới vùng Tây Bắc, có vị trí quan trọng về địa kinh tế, quân sự, đối ngoại; là "cửa ngõ xung yếu" và "phên dậu của Tổ quốc". Dù có nhiều điều kiện thuận lợi, tiềm năng, lợi thế để phát triển trở thành một cực tăng trưởng của vùng và cả nước song chất lượng tăng trưởng kinh tế tỉnh Lào Cai chưa bền vững; sản xuất còn manh mún, công nghiệp chưa phát triển, kinh tế biên mậu không ổn định, đời sống của người dân cũng còn nhiều khó khăn. Hiện Lào Cai có tới 4/9 huyện thuộc Chương trình 30a của Chính phủ.
10 năm qua, Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội và Kết luận số 06-KL/TW ngày 10/6/2021 về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW đã trở thành “kim chỉ nam” cho hoạt động tín dụng chính sách trên địa bàn Tỉnh và tiếp thêm xung lực để Lào Cai phát triển và đột phá.
Thông qua “cầu nối” NHCSXH chi nhánh tỉnh Lào Cai, TDCSXH đã chứng tỏ là một kênh rất quan trọng, giúp cho hộ nghèo và các đối tượng chính sách xã hội có thêm nguồn lực tài chính để sản xuất, kinh doanh vươn lên thoát nghèo. Tính đến hết tháng 6/2024, tổng nguồn vốn TDCSXH trên địa bàn tỉnh Lào Cai đạt gần 4,7 nghìn tỷ đồng, tăng 2,8 nghìn tỷ đồng (tăng 152,6%) so với năm 2014. Trong đó nguồn vốn cân đối từ Trung ương đạt 4,3 nghìn tỷ đồng, chiếm 92%/tổng nguồn vốn; nguồn vốn nhận ủy thác tại địa phương đạt 386 tỷ đồng, chiếm 8%/tổng nguồn vốn, tăng 370 tỷ đồng so với năm 2014. Tổng dư nợ đạt 4,7 nghìn tỷ đồng, với trên 72.000 khách hàng còn dư nợ.
Sau 10 năm triển khai thực hiện Chỉ thị 40, nguồn vốn TDCSXH đã giúp 239.000 lượt hộ nghèo và các đối tượng chính sách trên toàn Tỉnh được vay vốn để triển khai các mô hình sản xuất kinh doanh, trồng trọt, chăn nuôi… tạo thu nhập, từ đó giúp 123.000 hộ thoát nghèo. Bên cạnh đó, hơn 22.000 lượt học sinh, sinh viên được vay vốn học tập; tạo việc làm cho trên 63.000 lao động; trên 119.000 công trình nước sạch và vệ sinh môi trường được xây dựng; xây dựng khoảng 8.300 nhà cho hộ nghèo, đối tượng chính sách; đưa tỷ lệ hộ nghèo từ 17,61% năm 2014 (theo chuẩn nghèo cũ) giảm còn 14,94% năm 2023 (theo chuẩn nghèo đa chiều).
Kết quả từ CSTDXH cũng đã giúp Lào Cai thay đổi diện mạo từng ngày, đưa Lào Cai đứng trong top đầu 14 tỉnh vùng Trung du miền núi phía Bắc với các tiêu chí như: Mức tăng trưởng kinh tế, thu nhập bình quân của người dân, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn, giảm tỷ lệ hộ nghèo.
Lai Châu là một trong những tỉnh khó khăn nhất vùng Tây Bắc, với 20 dân tộc sinh sống. Ngay sau khi Chỉ thị số 40-CT/TW được ban hành, công tác giảm nghèo tỉnh Lai Châu như được tiếp thêm luồng sinh khí mới. TDCSXH được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt, là giải pháp quan trọng trong triển khai kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội của Tỉnh trong những năm qua. Cấp ủy, tổ chức Đảng, chính quyền, MTTQ, tổ chức chính trị - xã hội các cấp đã cùng NHCSXH chi nhành tỉnh Lai Châu chung tay, phát huy sức mạnh để TDCSXH phát huy hiệu quả, tạo đòn bẩy cho phát triển kinh tế địa phương đi đôi đảm bảo an sinh xã hội, giảm nghèo bên vững.
Dòng chảy TDCSXH được khơi thông về tới 100% các thôn, bản, khu phố trên toàn Tỉnh, tạo điều kiện cho người nghèo và các đối tượng chính sách khác có nhu cầu, đủ điều kiện được tiếp cận vốn tín dụng chính sách một cách thuận lợi và kịp thời, góp phần thiết thực, hiệu quả cải thiện cuộc sống người dân. Theo thống kê của NHCSXH tỉnh Lai Châu, tính đến ngày 30/6/2024, tổng nguồn vốn tín dụng chính sách của Tỉnh đạt trên 3,8 nghìn tỷ đồng, gấp 3,5 lần so với năm 2014, trong đó ngân sách Tỉnh và các huyện, thành phố ủy thác sang NHCSXH đạt 194,2 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 5,05%/tổng nguồn vốn, tăng 179,2 tỷ đồng, gấp 12,9 lần so với năm 2014. Tổng dư nợ đạt 3,8 nghìn tỷ đồng với khoảng 54.000 khách hàng còn dư nợ, tăng 2,7 nghìn tỷ đồng so với cuối năm 2014.
10 năm qua, NHCSXH chi nhánh tỉnh Lai Châu đã giải ngân hơn cho gần 180.000 hộ nghèo và đối tượng chính sách vay vốn với tổng số tiền 7,7 nghìn tỷ đồng. Nguồn vốn các chương trình TDCSXH đã phát huy hiệu quả, tạo sinh kế cho người dân, giúp 36.000 lượt hộ nghèo; hơn 400 lượt học sinh, sinh viên được vay vốn với tổng số tiền 7,6 tỷ đồng; tạo việc làm cho 21,8 nghìn lao động; gần 600 lao động được vay vốn đi xuất khẩu lao động. Bên cạnh đó, TDCSXH còn hỗ trợ xây dựng gần 69,2 nghìn công trình nước sạch và vệ sinh môi trường; xây dựng mới và cải tạo sửa chữa 3,2 nghìn căn nhà với tổng số tiền 365,6 tỷ đồng… Nguồn vốn TDCSXH kịp thời đến với người dân đã góp phần khắc phục tình trạng thiếu vốn, thiếu việc làm, nâng cao đời sống của người dân; tạo nguồn lực cho các địa phương khai thác tiềm năng, thế mạnh, đồng thời phát triển mô hình sản xuất tập trung như chăn nuôi đại gia súc, trồng trọt, bảo vệ khoanh nuôi tái sinh rừng..., ngăn chặn “tín dụng đen” ở khu vực nông thôn, đóng góp tích cực vào việc thực hiện hoàn thành các chỉ tiêu nghị quyết của đại hội đảng bộ các cấp tại địa phương, đặc biệt là chỉ tiêu về giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới. Giai đoạn 2014 - 2024, chương trình TDCSXH đã hỗ trợ tăng trưởng GRDP của Tỉnh bình quân trên 10%/năm, giảm tỷ lệ hộ nghèo bình quân trên 4%/năm, xây dựng được 39/94 xã đạt chuẩn nông thôn mới.
Chỉ thị số 40-CT/TW cũng đã “soi đường chỉ lối” cho tỉnh Vĩnh Long – một trong những tỉnh còn nhiều khó khăn của miền Tây sông nước – phát triển và đạt được những kết quả quan trọng về xóa đói giảm nghèo trong thập kỷ qua. Với sự chung sức, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, Chỉ thị 40 đã đi vào cuộc sống và đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng của Nhân dân.
Các cơ chế chính sách liên quan đến TDCSXH được Tỉnh triển khai kịp thời, bao phủ đối tượng với cơ chế cho vay ngày càng hoàn thiện, thủ tục đơn giản, đảm bảo triển khai các chương trình tín dụng ưu đãi của Chính phủ thông thoáng, công khai, minh bạch. Giai đoạn 2014-2024, nguồn ngân sách địa phương đã chuyển sang NHCSXH chi nhánh tỉnh Vĩnh Long trên 323 tỷ đồng, tăng gấp 17 lần so với trước khi Chỉ thị 40 được ban hành để cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác. Tính đến hết tháng 6/2024, tổng nguồn vốn Trung ương và địa phương giao NHCSXH chi nhánh Tỉnh thực hiện quản lý đạt gần 3,9 nghìn tỷ đồng, tăng 2,6 nghìn tỷ đồng so với năm 2014, tốc độ tăng trưởng bình quân 20%/năm.
Trong 10 năm qua, NHCSXH chi nhánh tỉnh Vĩnh Long đã giải ngân cho vay đối với hơn 260.000 lượt hộ nghèo, cận nghèo và các đối tượng chính sách khác với tổng số tiền là 6,5 nghìn tỷ đồng. Tổng dư nợ cho vay 18 chương trình tín dụng chính sách đạt 3,8 nghìn tỷ đồng, tăng khoảng 2,6 tỷ đồng so với thời điểm năm 2014, với trên 101.000 hộ vay vốn còn dư nợ.
TDCSXH đã trở thành một trong những trụ cột quan trọng của Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững Tỉnh, đưa tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kê từ 5,9% năm 2014 xuống còn 0,42% năm 2023 (trừ số hộ được trợ giúp xã hội 0,53%), không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân, góp phần ngăn chặn, từng bước đẩy lùi “tín dụng đen”, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế; nhất là khu vực nông thôn.
Những kết quả trên đã khẳng định chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, phù hợp với nguyện vọng của Nhân dân, Đảng chính là chỗ dựa tin cậy của người dân. Và kết quả đó cũng khẳng định rõ quan điểm của Đảng là luôn lấy dân là gốc và không để ai bị bỏ lại phía sau. Chúng ta vẫn sẽ luôn tin tưởng vào sự sáng suốt, quyết đoán của Đảng trong việc đề ra đường lối, chủ trương để lãnh đạo xây dựng đất nước Việt Nam hùng cường, tự tin vững bước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc./.
Tài liệu tham khảo:
(1) Ban Bí thư Trung ương Đảng, Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội;
(2) Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 401/QĐ-TTg ngày 14/3/2016 về việc ban hành Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 40-CT/TW, ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội;
(3) Ban Bí thư Trung ương Đảng, Kết luận số 06-KL/TW ngày 10/6/2021 của về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội;
(4) Thủ tướng Chính phủ; Quyết định số 1630/QĐ-TTg ngày 28/9/2021 ban hành Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội và Kết luận số 06-KL/TW ngày 10/6/2021 về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW;
(5) Ngân hàng Chính sách xã hội, Báo cáo 10 năm thực hiện Chỉ thị 40-CT/TW và Kết luận số 06-KL/TW ngày 10/6/2021 về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW;
(6) Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Lào Cai, Báo cáo 10 năm thực hiện Chỉ thị 40-CT/TW và Kết luận số 06-KL/TW ngày 10/6/2021 về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW;
(7) Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Lai Châu, Báo cáo 10 năm thực hiện Chỉ thị 40-CT/TW và Kết luận số 06-KL/TW ngày 10/6/2021 về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW;
(8) Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Vĩnh Long, Báo cáo 10 năm thực hiện Chỉ thị 40-CT/TW và Kết luận số 06-KL/TW ngày 10/6/2021 về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW.
Bích Ngọc