Vaccine Covid-19 và những cuộc chạy đua toàn cầu

19/04/2021 - 03:33 PM
Trong suốt hơn 1 năm qua, cả thế giới phải lao đao do đại dịch Covid-19 hoành hành. Để nhanh chóng đẩy lùi dịch bệnh, nhiều quốc gia đã dốc sức đầu tư vào nghiên cứu phát triển vaccine ngừa Covid-19. Sau nhiều nỗ lực chạy đua với thời gian, đến nay một số loại vaccine ngừa Covid-19 an toàn, hiệu quả đã được đưa vào sản xuất thực hiện tiêm chủng mở rộng. Đây như một phép màu, mang lại kỳ vọng kết thúc một cuộc khủng hoảng tồi tệ đã bao trùm cả năm 2020, nhưng cũng lại “châm ngòi” cho những cuộc chạy đua trên toàn thế giới.

Trong bối cảnh phải hứng chịu những tác động tiêu cực từ đại dịch Covid-19 như nền kinh tế bị suy thoái trầm trng, nhiều ngành kinh tế đóng băng, hàng loạt người dân thất nghiệp… các nước lớn đã nhanh chóng bắt tay vào nghiên cứu phát triển vaccine Covid-19. Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trên thế giới hiện c hàng trăm dự án nghiên cứu phát triển vaccine ngừa virus SARS-CoV-2 với hàng chục quốc gia đang tham gia, tạo thành "cuộc đua" toàn cầu.

Tại Nga, công tác nghiên cứu điều chế vaccine ngừa Covid-19 được đẩy mạnh từ tháng 3/2020, với hai đầu tầu nghiên cứu là Viện nghiên cứu dịch tễ học vi trùng học quốc gia mang tên Gamalei Trung tâm nghiên cứu virus sinh học công nghệ sinh học quốc gia (Vector). Chỉ sau 5 tháng nghiên cứu với kết quả thử nghiệm vaccine cho thấy sự phát huy hiệu quả, c độ an toàn cao khả năng miễn dịch kéo dài đến 2 năm, tháng 8/2020, Bộ y tế Nga cấp phép cho vaccine phòng ngừa Covid-19 ctên gọi “SPUTNIK-V. Điều này đã đưa Nga trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới cấp phép cho vaccine ngừa Covid-19. Đầu tháng 12/2020, Nga tiếp tục trở thành nước đi đầu triển khai tiêm phòng vaccine ngừa Covid-19 đại trà cho người dân thông qua hệ thống 70 sở y tế. Không chỉ mang lại sự an toàn cho công dân của mình, vaccine SPUTNIK-V của Viện Gamaleya phát triển đã thu hút sự chú ý của toàn cầu nhận được các đơn đăng đặt mua hơn 1 tỷ liều từ 20 quốc gia, trong đó Mỹ Latinh, Trung Đông các nước Châu Á quan tâm mua nhiều nhất.

Là quốc gia khởi đầu của dịch bệnh Covid-19 xem phát triển vaccine Covid-19 như một "nhiệm vụ chính trị” quan trng, Trung Quốc là quốc gia đầu tiên bắt tay vào nghiên cứu phát triển vacxin từ tháng 01/2020, khi công bố dữ liệu về trình tự gene của nCoV (tên gọi đầu tiên của SARS-CoV-2). Đến tháng 7/2020 Trung Quốc là một trong những ứng viên dẫn đầu trong cuộc đua của thế giới để tìm kiếm vaccine phòng, chống Covid-19, đến nay đã c 4 loại vaccine đang được thử nghiệm giai đoạn 3 (thử nghiệm lâm sàng trên người). Đây là bước thử nghiệm cuối cùng quan trng nhất trước khi nộp đơn xin chấp thuận lên quan quản lý. Tuy nhiên, quốc gia này đã thực sự chậm chân hơn so với Mỹ các nước châu Âu bởi mãi đến cuối tháng 12/2020, Chính quyền Trung Quốc mới cho phép đưa ra thị trường loại vac-xin đầu tiên do Hãng dược Sinopharm của nước này sản xuất, nhưng là cấp phép có điều kiện. Đầu tháng 2/2021 mới đây, quan Quản lý dược phẩm Trung Quốc tiếp tục phê duyệt cho tiêm chủng đại trà đối với vắc xin COVID-19 CoronaVac của Hãng dược Sinovac.

Mỹ, giữa lúc các bệnh viện quá tải vì Covid-19, hàng chục triệu người thất nghiệp, nền kinh tế lao dốc trường học khó c thể tái mở cửa, đồng ý đề xuất của Bộ Y tế, vào tháng 5/2020, Chính quyền nước này đã phát động Chiến dịch thần tốc (Warp Speed) c ngân sách là hơn 18 tỉ USD, để hỗ trợ tìm ra vaccine trước tháng 10/2020. Đây là một dự án hợp tác giữa Bộ Y tế Bộ Quốc phòng Mỹ nhằm rút ngắn thời gian nghiên cứu phát triển sản xuất vaccine xuống còn 8 tháng bằng cách kết hợp 3 lực lượng là các công ty dược phẩm, cácquan chính phủquân đội. Chiến dịch này được đánh giá cùng tham vng do một loại vaccine mới thường mất nhiều năm để phát triển. Đã c nhiều doanh nghiệp tham gia vào cuộc đua sản xuất vacxin ở Mỹ, trong đó nổi lên là tập đoàn dược phẩm Pfizer. Nhờ c sự hỗ trợ hậu cần cắt giảm thủ tục của chính quyền Mỹ, Tập đoàn này Pfizer đã bắt tay với công ty Công nghệ sinh học BioNtech (Đức) nghiên cứu thành công vacxin Pfizer/BioNTech c hiệu quả 95% trên người. Với kết quả này, Mỹ hàng loạt các quốc gia châu Âu như Anh, Canada… đã đặt hàng, cho cấp phép sử dụng vaccine của liên danh Pfizer/BioNTech triển khai chương trình khởi động tiêm chủng toàn quốc vào cuối tháng 12/2020.

Thời gian qua, bên cạnh cái“bắt tay”giữa Tập đoàn này Pfizer (Mỹ) Công ty Công nghệ sinh học BioNtech (Đức), thế giới còn được chứng kiến sự hợp tác của hãng dược phẩm liên doanh Anh - Thụy Điển AstraZeneca Đại học Oxford (Anh) phối hợp bào chế. Việc quan Quản lý dược phẩm các sản phấm y tế của Anh (MHRA) phê duyệt cho sử dụng vaccine AstraZeneca/Oxford những ngày cuối cùng của năm 2020 triển khai tiêm phòng trên toàn nước vào đầu tháng 1 vừa qua được xem như một thành công lớn của nền khoa học nước này trong cuộc chạy đua với Covid-19.

Trong cuộc đua nghiên cứu phát triển vaccine Covid-19, Việt Nam cũng chứng t sự tự tin, tự lực, tự cường trong bảo vệ người dân trước đại dịch lịch sử. Từ tháng 3/2020, trước diễn biến phức tạp khó lường của dịch Covid-19, Bộ Y tế đã khảo sát tính sẵn sàng của các đơn vị sản xuất vaccine trong nước đề nghị các đơn vị đề xuất phương án nghiên cứu, sản xuất vaccine phòng Covid-19. Tính đến nay, Việt Nam c 4 nhà sản xuất đang nghiên cứu vaccine COVID-19 theo các hướng công nghệ khác nhau là: Công ty TNHH Một thành viên vaccine sinh phẩm số 1 (VABIOTECH), Viện vaccine Sinh phẩm Y tế (IVAC), Trung tâm Nghiên cứu sản xuất vaccine sinh phẩm y tế (POLYVAC), Công ty Cổ phần Công nghệ sinh học Dược NANOGEN. Thông thường, mỗi quy trình nghiên cứu phát triển một vaccine phải mất thời gian khoảng 7- 12 năm. Tuy nhiên, trong trường hợp khẩn cấp như hiện nay, Bộ Y tế đã xem xét quy trình nghiên cứu vaccine phòng bệnh Covid-19 ở nước ta, rút gọn một số công đoạn hành chính song vẫn phải bảo đảm theo quy định những nội dung về chuyên môn, khoa hc, kỹ thuật. Với sự tham vấn của tổ chức WHO, các chuyên gia trong nước, mới đây Bộ Y tế cho biết, thời gian nghiên cứu vaccine ngừa Covid-19 c thể rút ngắn 50% thời gian kế hoạch đặt ra.
 
Như vậy, tính đến nay, nhiều loại vaccine đã được cấp phép như: Sputnik V (Nga), Pfizer/ BioNTech, Novavax, Johnson & Johnson, Moderna, Inovio (Mỹ), Covaxin (Ấn Độ), Oxford/AstraZeneca (Anh), Sinovac, Sinopharm (Trung Quốc)... Việc sản xuất thành công vacxin covid-19 là một món quà tuyệt vời cho thế giới trong năm 2021, thế nhưng WHO cho rằng dường như quá trình nghiên cứu phát triển vaccine của các nước đều được thực hiện theo kiểu mạnh ai nấy làm. Trên thực tế, mỗi quốc gia đều tự đặt ra tiêu chuẩn và tự công bố vaccine do mình sản xuất, không hợp tác không chia sẻ thông tin để cùng nghiên cứu phát triển vaccine. Thậm chí một số quốc gia còn không công nhận hoài nghi lẫn nhau. Điều này không những gây bất lợi cho quá trình nghiên cứu phát triển vaccine trên toàn cầu,còn gây nên một loạt trở ngại nghiêm trng vấn đề phức tạp cho việc tiêm chủng đánh giá hiệu quả của vaccine trong tương lai.

Bên cạnh đ, nhiều nước đã coi cuộc cạnh tranh nghiên cứu phát triển vaccine là cuộc cạnh tranh chiến lược quốc tế, bởi việc nghiên cứu phát triển ra vaccine trước không những c thể nắm quyền chủ động trong cuộc chiến chống lại dịch bệnh, khôi phục kinh tế của đất nước,còn mang lại lợi nhuận hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ USD.

Điều mà các tổ chức y tế toàn cầu lo ngại là nhiều nước áp dụng chủ nghĩa bảo hộ quốc gia vào quá trình này, nhấn mạnh ưu tiên cung cấp đáp ứng nhu cầu trong nước, dẫn tới sự bất bình đẳng trong việc tiếp cận vaccine giữa các nước trên thế giới.

Theo một báo cáo về nguồn cung vaccine Covid-19 do một chiến dịch chống đói nghèo c tên gọi ONE Campaign thực hiện trên sở phân tích hợp đồng mua vaccine của các quốc gia từ 5 nhà sản xuất vaccine Covid-19 hàng đầu thế giới hiện nay, gồm Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca/Oxford, Johnson & Johnson, Novavax cho biết, tính đến thời điểm hiện tại, Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Anh, Australia, Canada Nhật Bản đã hợp đồng mua hơn 3 tỷ liều vaccine Covid-19, nhiều hơn trên 1 tỷ liều so với con số 2,06 tỷ liều cần thiết để tiêm mỗi người 2 mũi cho toàn bộ dân số của các nước này. Thậm chí chính phủ Canada đã đảm bảo số lượng vaccine gấp 5-6 lần nhu cầu tiêm cho công dân trong nước. Điều này khiến các nước nghèo hơn phải đối mặt với tình trạng khan hiếm vaccine, đặc biệt là khu vực châu Phi đưa đến nguy đại dịch kéo dài. Giới chuyên gia ước tính 90% nước nghèo cthể sẽ không nhận được vaccin Covid-19 để tiêm chủng trong năm 2021 do nguồn hàng bị các nước giàu mua gom.

Cuộc tranh giành vaccine không chỉ diễn ra giữa các nước mà thậm chí còn diễn ra trong nội bộ một quốc gia. Điển hình là cuộc tranh giành quyền ưu tiên vaccine Covid-19 đang trở nên nóng hơn bao giờ hết đối với các doanh nghiệp người lao động Mỹ, để xác định những ngành nghề nào sẽ là đối tượng được ưu tiên hàng đầu. Nhiều doanh nghiệp Mỹ đã xúc tiến vận động hành lang, nhằm thúc đẩy việc đưa các nhân viên của mình làm đối tượng tiêm chủng được ưu tiên đầu tiên. Bên cạnh đ, nhiều chuyên gia y tế còn cho biết đã c những lời đề nghị “đổi vaccine” bằng các khoản thanh toán khủng lên đến hàng chục nghìn USD kèm theo các khoản quyên góp lớn.

Hay như tại Ba Lan, Bộ Y tế vừa mở một cuộc điều tra sau khi c thông tin nhiều nhân vật nổi tiếng, bao gồm các chính trị gia, diễn viên nổi tiếng dùng tiền ảnh hưởng để“cướp lượt”tiêm vaccine ngừa COVID-19. Để đảm bảo khả năng tiếp cận vaccine của những nước nghèo, COVAX - một liên minh c gần 190 quốc gia tham gia, đang tìm cách đảm bảo sự tiếp cận vaccine nhanh chng, công bằng hợp lý cho người dân ở tất cả mọi quốc gia. Dưới sự đồng chỉ đạo của Gavi, Liên minh Đổi mới sáng tạo sẵn sàng cho dịch bệnh (CEPI) WHO, COVAX đã xúc tiến các thỏa thuận với 9 hãng chế tạo dược phẩm để đặt mua vaccine ngay khi chúng được thông qua sử dụng. Cho đến nay, Liên minh châu Âu (EU) cá nhân các nước thành viên EU đã c những đóng góp lớn cho nỗ lực này với khoảng 850 triệu euro (tương đương 1 tỷ USD), tiếp đến là Quỹ Bill & Melinda Gates và các nhà tài trợ lớn khác. Ngày 18/2 mới đây, WHO đã lên tiếng kêu gọi các quốc gia c vaccine Covid-19 không chia sẻ nguồn cung vaccine này một cách đơn phương, mà tài trợ vaccine cho chương trình COVAX để đảm bảo sự phân phối công bằng.

Ngoài COVAX còn c một số nỗ lực hỗ trợ tài chính trực tiếp cho các nước nghèo. dụ như theo Sáng kiến Đình chỉ Nghĩa vụ Trả Nợ (DSSI) chung của WB Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), 73 quốc gia nghèo đã được phép hoãn trả nợ cho đến tháng 6/2021; Ngân hàng Thế giới (WB) đã trao 160 tỷ USD cho các nước khách hàng của mình để tăng khả năng tiếp cận của họ với vaccine Covid-19...

Vaccine mang lại hội để chấm dứt đại dịch. Tuy nhiên vaccine chỉ thực sự hiệu quả khi cộng đồng quốc tế các hãng dược thực hiện bài toán phân phối vaccine công bằng trong năm 2021. Đây là một thách thức không nhỏ khi trên thực tế, nhu cầu vaccine trong năm nay vẫn c thể vượt quá nguồn cung./.

 
Quang Vinh

 

Các bài viết khác
Liên kết website
Liên kết website
Thăm dò ý kiến

Đánh giá khách quan của bạn về thông tin chúng tôi cung cấp? Vui lòng tích vào ô bên dưới để trả lời!

Top