Việt Nam có tốc độ đô thị hóa nhanh đi cùng với đó là nhu cầu sử dụng phương tiện giao thông đường bộ gia tăng. Sự gia tăng nhanh chóng số lượng phương tiện giao thông đường bộ không chỉ làm tăng nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu mà còn gây ra các vấn đề phát thải khí nhà kính, ô nhiễm môi trường ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng. Trước thực tế này, Việt Nam ngày càng chuyển hướng mạnh và được người dân quan tâm xây dựng giao thông xanh, phương tiện thân thiện với môi trường, trong đó, khuyến khích phát triển các phương tiện giao thông sử dụng năng lượng sạch như: Khí thiên nhiên, khí hóa lỏng, cồn nhiên liệu, biodiesel và điện.
Từ khóa: Giao thông xanh, xe điện, ôtô điện, môi trường, chuyển đổi xanh...
Việt Nam có cơ hội lớn để chuyển sang kỷ nguyên xe điện
Thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước Khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu - COP 26, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 22/7/2022 phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải, Việt Nam đã có nhiều chính sách để thúc đẩy nhanh tiến trình này.
Trong thực hiện giao thông xanh, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ ngành sản xuất, lắp ráp ôtô điện và các chính sách khuyến khích sử dụng xe ôtô điện. đặc biết chính sách ưu đãi về thuế với ô tô điện rất kịp thời trong thúc đẩy ô tô điện phát triển tại Việt Nam. Theo đó, từ ngày 1/3/2022 đến hết ngày 28/02/2027, Chính phủ quyết định giảm thuế tiêu thụ đặc biệt về 3% đối với các dòng xe dưới 9 chỗ, so với trước đây là 15%.
Nhờ vào các chính sách hỗ trợ, ưu đãi cho xe điện phát triển được ban hành kịp thời đã tạo bước chuyển mạnh từ xe xăng, dầu diesel sang xe điện. Đến nay, xe ô tô điện và xe máy điện đang dần trở thành xu hướng tiêu dùng thông minh. Theo Bộ Công Thương, năm 2020 các doanh nghiệp trong nước chưa sản xuất, lắp ráp ôtô hybrid, ôtô điện thì tới năm 2022 tức là chỉ sau 2 năm, con số này lần lượt là 1.318 chiếc hybrid và 7.483 chiếc ôtô điện. Đến hết quý I năm nay, đã có hơn 40.000 chiếc ôtô điện được sản xuất và bán ra thị trường. Dự báo năng lượng, đến năm 2050, trên đường chỉ có xe điện lưu thông với số lượng ôtô dự kiến 9,6-10,5 triệu xe.
Theo các chuyên gia, tiềm năng tăng trưởng thị trường xe điện ở Việt Nam là rất lớn. Nếu trước đây khái niệm xe điện hóa còn khá xa lạ với người tiêu dùng thì nay đã được người tiêu dùng đón nhận.Trên đường phố của Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh, thành trong cả nước ngày càng xuất hiện nhiều các dòng xe hybrid (HEV - xe lai giữa xăng và điện) và xe thuần điện được người tiêu dùng sử dụng làm phương tiện giao thông trên đướng. Xu hướng sử dụng xe điện ngày càng phổ biến không chỉ mang lại những lợi ích về môi trường, còn giúp tiết kiệm chi phí và mang lại trải nghiệm lái xe mới cho người dùng.
Hiện, thị trường cung ứng xe máy điện ở Việt Nam khá đa dạng với nhiều nhà cung cấp cạnh tranh về chất lượng và giá cả. Theo đó, những năm qua các hãng xe trong nước đã mở bán nhiều mẫu xe hybrid như: Honda có CR-V; Kia có Sorento; Hyundai có Santa Fe; BMW có XM; Toyota có Yaris Cross, Corolla Altis, Innova Cross... Bên cạnh đó, các hãng xe sang như: Audi, BMW, Mercedes-Benz trong năm 2023 đã giới thiệu và mở bán các mẫu xe thuần điện mới như: Audi e-tron, Mercedes-Benz EQB 250, EQE 500 4MATIC và EQS 500 4MATIC hay BMW I3, I4, I7... Một số hãng xe Trung Quốc cũng đang tìm cách quay trở lại thị trường Việt Nam với việc mở bán những mẫu xe điện, xe hybrid hoàn toàn mới. Sự xuất hiện của các hãng xe đã giúp thị trường phân khúc xe điện ngày càng được mở rộng và làm tăng thêm sự đa dạng về sản phẩm.
Để khuyến khích người dân sử dụng nhiều hơn những phương tiện giao thông xanh, nhiều hãng xe điện tại Việt Nam đã chú trong lắp đặt các trạm sạc miễn phí cho người dân tại các khu vực công cộng như: Siêu thị, công viên, trung tâm thương mại…đồng thời cho ra mắt nhiều dịch vụ hơn. Theo Bộ Giao thông vận tải, hệ thống trạm sạc điện đã được VinFast phát triển với hơn 150.000 cổng sạc cho xe máy điện và ôtô điện, trải dài rộng khắp 63 tỉnh, thành phố. Tính tới ngày 14/10/2022, VinFast đã lắp đặt được 1.560 trạm sạc điện trong toàn quốc. Công ty EVIDA với hơn 850 điểm sạc điện. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng đã bàn giao 6 trạm sạc đến khách hàng…
Cùng với những thay đổi quan tâm đầu tư vào chuyển đổi xe xăng, dầu diesel sang xe điện của các hãng sản xuất, người tiêu dùng cũng dần tháo bỏ tâm lý e dè chuyển dần sang xe điện. Theo Kết quả khảo sát người tiêu dùng Việt Nam về phương tiện giao thông điện, do Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc và Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao thực hiện gần đây cũng cho thấy, “xanh” là tiêu chí được người tiêu dùng lựa chọn trong việc đi lại. Có tới 78% người tiêu dùng cho biết, mong muốn sử dụng xe điện trong tương lai. Một nửa trong số đó muốn sử dụng xe máy điện. Tỷ lệ hộ sở hữu các phương tiện giao thông điện so với tỷ lệ người tiêu dùng sử dụng phương tiện giao thông điện ngang bằng nhau, điều này cho thấy các phương tiện giao thông điện đang được người tiêu dùng chấp nhận sử dụng ngày càng phổ biến hơn, đặc biệt là xe máy điện. So với phương tiện giao thông điện bốn bánh, phương tiện giao thông điện hai bánh (xe máy điện và xe đạp điện) đã được người dân chấp nhận sử dụng phổ biến hơn tại Việt Nam.
Với thị trường ngày càng đa dạng các dòng xe điện từ nhiều doanh nghiệp khác nhau, người tiêu dùng tại Việt Nam có thể lựa chọn mẫu xe điện phù hợp với nhu cầu theo các tiêu chí về quãng đường di chuyển, giá và ngay cả hình thức sử dụng của pin... Đây là thời điểm vàng để người tiêu dùng chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện, và trong tương lai tiềm năng này được dự báo còn rất lớn. Theo Kết quả khảo sát người tiêu dùng Việt Nam về phương tiện giao thông điện, do Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc và Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao thực hiện gần đây cho thấy, nhu cầu thị trường xe máy điện, đặc biệt là ô tô điện trong tương lai sẽ gia tăng đáng kể khi có tới 57% người tiêu dùng tiềm năng có nhu cầu mua xe máy điện, và có tới 38% người tiêu dùng tiềm năng có nhu cầu mua ô tô điện, trong khi nhu cầu mua xe đạp điện tăng không đáng kể (7%). Với 3% người tiêu dùng hiện tại sở hữu ô tô điện so với 38% người tiêu dùng bày tỏ nhu cầu sử dụng trong tương lai. ô tô điện sẽ là phương tiện giao thông điện có tiềm năng tăng trưởng “bùng nổ” trong tương lai.
Thúc đẩy chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh
Chuyển đổi phương tiện từ xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang xe điện được xác định là bước đi đầu tiên trong công cuộc xanh hóa ngành giao thông. Tuy nhiên, để thực hiện chuyển đổi xe xăng sang xe điện thời gian qua vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức như: Nhận thức của doanh nghiệp và người tiêu dùng về chuyển đổi năng lượng xanh chưa đầy đủ, thiếu hạ tầng trạm sạc, thiếu cơ chế khuyến khích tiêu dùng và sử dụng xe điện.
Để đạt cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và thúc đẩy chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh với việc tận dụng tốt cơ hội lớn chuyển sang kỷ nguyên xe điện, ngày 22/7/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 876/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải. Quan điểm là thực hiện chuyển đổi năng lượng xanh của ngành giao thông vận tải cần xây dựng lộ trình hợp lý, phù hợp với khả năng huy động nguồn lực, đảm bảo tính khả thi, hiệu quả và bền vững trong thực hiện thông qua các chương trình, kế hoạch hành động cụ thể. Theo lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh đường bộ giai đoạn 2022 - 2030, thúc đẩy sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu và chuyển đổi sử dụng các loại phương tiện giao thông cơ giới đường bộ sử dụng điện; mở rộng phối trộn, sử dụng 100% xăng E5 đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ; Phát triển hạ tầng sạc điện đáp ứng nhu cầu của người dân, doanh nghiệp; Khuyến khích các bến xe, trạm dừng nghỉ xây dựng mới và hiện hữu chuyển đổi theo tiêu chí xanh.
Đến năm 2040, từng bước hạn chế tiến tới dừng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch để sử dụng trong nước.
Năm 2050, 100% phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, xe máy thi công tham gia giao thông chuyển đổi sang sử dụng điện, năng lượng xanh; Hoàn thiện hạ tầng sạc điện, cung cấp năng lượng xanh trên phạm vi toàn quốc đáp ứng nhu cầu của người dân, doanh nghiệp.
Đối với giao thông đô thị, từ năm 2025, 100% xe buýt thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh.
Từ năm 2030, tỷ lệ phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đạt tối thiểu 50%; 100% xe taxi thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh. Đến năm 2050, 100% xe buýt, xe taxi sử dụng điện, năng lượng xanh.
Nhiệm vụ và giải pháp hiện thực hóa mục tiêu trong thời gian tới:
Một là, xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách, quy hoạch với việc bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện các quy định về điều kiện tham gia giao thông, điều kiện kinh doanh, niên hạn sử dụng, đăng ký, đăng kiểm để giảm dần số lượng và tiến tới loại bỏ hoàn toàn phương tiện, trang thiết bị giao thông vận tải sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
Hai là, xây dựng chính sách khuyến khích, hỗ trợ người dân, doanh nghiệp chuyển đổi phương tiện giao thông cơ giới đường bộ sử dụng năng lượng hóa thạch sang sử dụng điện, năng lượng xanh.
Ba là, quy hoạch và xây dựng hệ thống hạ tầng cung cấp điện, năng lượng xanh cho phương tiện giao thông tại các đô thị. Có chiến lược mở rộng mạng lưới trạm sạc điện, ưu tiên các khu vực có nhu cầu cao như các khu trung tâm, khu công nghiệp, các điểm giao thông công cộng, bãi đỗ xe và các trung tâm thương mại… để đảm bảo tính tiện ích khi sử dụng xe máy điện cho người tiêu dùng.
Bốn là, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính với việc áp dụng giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ theo lộ trình, hướng tới giảm tối đa mức tiêu thụ nhiên liệu và phát thải khí nhà kính.
Năm là, nghiên cứu, phát triển, ứng dụng và chuyển giao công nghệ phương tiện, thiết bị sử dụng điện, năng lượng xanh, kết cấu hạ tầng xanh, giảm phát thải khí nhà kính, cung ứng năng lượng xanh; đặc biệt chú trọng công nghệ, công nghiệp hỗ trợ phát triển phương tiện, trang thiết bị giao thông vận tải sử dụng điện, năng lượng xanh.
Sáu là, xây dựng kế hoạch truyền thông và tổ chức truyền thông đến người dân và doanh nghiệp về lộ trình, chính sách, lợi ích của chuyển đổi phương tiện, trang thiết bị giao thông vận tải sử dụng điện, năng lượng xanh./.
Trang Nguyễn
Tài liệu tham khảo:
Quyết định số 876/QĐ-TTg, ngày 22/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải.
Báo cáo khảo sát người tiêu dùng về phương tiện giao thông điện do Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc và Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao thực hiện vào tháng 3/2023.
Lợi ích kép từ việc chuyển đổi sang xe điện (https://laodong.vn/xe/loi-ich-kep-tu-viec-chuyen-doi-sang-xe-dien)