Đắk Lắk là một tỉnh nằm ở trung tâm vùng Tây Nguyên, với diện tích tự nhiên trên 13,1 nghìn km2, dân số trung bình tính đến năm 2018 đạt gần 1,92 người. Cộng đồng dân cư Đắk Lắk gồm 47 dân tộc, trong đó, dân tộc Kinh chiếm trên 70%; các dân tộc thiểu số như Ê Đê, M’nông, Thái, Tày, Nùng... chiếm gần 30% dân số toàn tỉnh. Địa hình của tỉnh rất đa dạng điển hình cho khu vực Tây Nguyên và miền núi nằm ở phía Tây và cuối dãy Trường Sơn là một cao nguyên rộng lớn, địa hình dốc thoải, lượn sóng, khá bằng phẳng xen kẽ với các đồng bằng thấp ven theo các sông chính. Khí hậu có 02 mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 đến hết tháng 10, tập trung 90% lượng mưa hàng năm.
Thực hiện Quyết định số 02/QĐ-BCĐTW ngày 15 tháng 8 năm 2018 của Trưởng ban Ban Chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở Trung ương về việc tiến hành Điều tra tổng duyệt Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, Đắk Lắk là một trong bốn tỉnh được chọn điều tra tổng duyệt. Sau khi tham dự Hội nghị tập huấn cấp Trung ương tại Hà Nội từ ngày 21 đến 25/8/2018, Cục Thống kê tỉnh Đắk Lắk đã triển khai thực hiện Điều tra tổng duyệt tại 12 điểm thuộc phường Tân Lập (TP. Buôn Ma Thuột), xã Bình Hòa (huyện Krông Ana), xã Ea Lê (huyện Ea Súp), đây là những điểm mẫu đại diện cho khu vực có điều kiện địa lý, kinh tế khác nhau trên địa bàn từ ngày 27/8/2018 đến ngày 23/9/2018. Cuộc điều tra đã nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao, sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị: Ban Chỉ đạo Tổng điều tra các cấp sát sao trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện; các sở, ban, ngành có sự phối hợp chặt chẽ trong việc chuẩn bị tiến hành điều tra. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cuộc điều tra tổng duyệt đã gặp không ít khó khăn, vướng mắc như: Công tác triển khai điều tra còn chậm so với quy định; việc chuẩn bị tài liệu tập huấn, tuyên truyền còn chưa kịp thời do thời gian tổ chức điều tra tổng duyệt ngắn; nhiều điều tra viên lớn tuổi, có kinh nghiệm song lại hạn chế trong việc tiếp cận công nghệ, còn một số lỗi trong phần mềm khi thực hiện phiếu điện tử (CAPI); ở một số địa bàn xã, việc tiếp cận đối tượng cung cấp thông tin còn khó khăn do địa bàn xa, chủ hộ đi vắng nên điều tra viên phải đi lại nhiều lần. Thêm vào đó, thời gian điều tra tổng duyệt đúng vào mùa mưa, nhiều địa bàn vùng sâu, vùng xa, hạ tầng giao thông yếu kém nên việc tới hộ khá vất vả. Tại địa bàn thành thị, khá nhiều hộ dân bất hợp tác do thiếu kênh thông tin.
Ở địa bàn vùng sâu, vùng xa, điều kiện kinh tế còn khó khăn thì việc thu thập thông tin bằng CAPI còn gặp nhiều vướng mắc trong công tác tuyển chọn điều tra viên như trình độ điều tra viên thấp, khả năng sử dụng CAPI còn nhiều hạn chế, khi phần mềm cảnh báo lỗi điều tra viên xử lý còn lúng túng. Mạng lưới kết nối internet yếu dẫn đến khi sử dụng CAPI còn bị lỗi, khi đăng nhập không xuất hiện danh sách địa bàn hay danh sách hộ.
Các vấn đề xảy ra hoặc phát sinh trong quá trình điều tra tổng duyệt đã được BCĐ các cấp của Tỉnh liên tục ghi nhận, kịp thời báo cáo lên trên và kiến nghị biện pháp xử lý cho điều tra chính thức.
Kết quả và kinh nghiệm điều tra tổng duyệt đã giúp Đắk Lắk nâng cao năng lực chuyên môn, năng lực tổ chức thực hiện Tổng điều tra Dân số và nhà ở năm 2019. Cụ thể: Qua Điều tra tổng duyệt cho thấy, thực hiện quy trình một cuộc Tổng điều tra lớn cần có sự chuẩn bị chu đáo ở tất cả các khâu công việc từ cấp Trung ương đến cấp cơ sở và không được xem nhẹ ở bất cứ công đoạn nào. Trong đó chú trọng công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ, chính quyền các cấp, các văn bản chỉ đạo của Ban Chỉ đạo cấp trên đối với cấp dưới để có sự đồng bộ trong công tác chỉ đạo và điều hành; Phải tăng cường công tác tuyên truyền đến tận người dân, để người dân hiểu sâu về mục đích, ý nghĩa của cuộc tổng điều tra, từ đó phối hợp tốt đối với điều tra viên trong khâu trả lời phỏng vấn; Cần chú trọng công tác tập huấn nghiệp vụ cho lực lượng giảng viên cấp huyện, tổ trưởng, giám sát viên các cấp và điều tra viên. Về công tác tuyển chọn lực lượng điều tra viên và tổ trưởng điều tra cần chọn lực lượng trẻ, có khả năng ứng dụng tốt công nghệ thông tin để thực hiện điều tra, nên chọn điều tra viên là đảng viên, đoàn thanh niên thôn, buôn, tổ dân phố và người dẫn đường là thôn/buôn trưởng, thôn/buôn phó; tổ trưởng, tổ phó tổ dân phố.
Với kinh nghiệm từ điều tra Tổng duyệt trong thời gian qua, Cục Thống kê tỉnh Đắk Lắk rất nỗ lực phối hợp thực hiện và hoàn thành tốt công tác chuẩn bị cho Tổng điều tra, đã triển khai đảm bảo kế hoạch và tiến độ theo quy định của Ban Chỉ đạo Trung ương các công việc sau:
1. Tổ chức tập huấn và triển khai công tác vẽ sơ đồ nền xã, phường, thị trấn, phân chia địa bàn điều tra, cập nhật danh sách địa bàn điều tra lên trang thông tin điều hành tác nghiệp.
2. Chỉ đạo cấp huyện tập huấn công tác lập bảng kê cho điều tra viên, với 80 lớp, 5285 người tham gia tập huấn.
- Kết quả lập bảng kê gồm 4.571 địa bàn, trong đó có 269 địa bàn đặc thù, lực lượng điều tra viên và tổ trưởng dự kiến trưng tập là 2.335 điều tra viên và 210 tổ trưởng điều tra. Công tác nghiệm thu và nhập tin bảng kê hộ đến nay đã hoàn thành.
3. BCĐ cấp tỉnh, giảng viên cấp tỉnh tham dự Hội nghị tập huấn nghiệp vụ điều tra, ghi mã, quy trình kiểm tra và nghiệm thu phiếu điện tử do Trung ương tập huấn và đã triển khai tập huấn nghiệp vụ điều tra ghi phiếu cho giám sát viên cấp tỉnh, BCĐ cấp huyện, giảng viên cấp huyện.
Hiện, tỉnh đang triển khai tập huấn cho giám sát viên cấp huyện, Ban Chỉ đạo cấp xã, tổ trưởng, điều tra viên từ 15/2 đến 15/3/2019 với dự kiến tổng số 53 lớp. Triển khai tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, loa phát thanh.
Tuy nhiên trong công tác triển khai thực hiện còn một số khó khăn như: Lần đầu tiên sử dụng công nghệ thông tin trong thu thập số liệu điều tra với quy mô lớn nên tất cả các Chi cục Thống kê cấp huyện còn gặp rất nhiều khó khăn trong công tác tiếp cận và sử dụng công nghệ; Về công tác tuyển chọn lực lượng điều tra viên và tổ trưởng điều tra đáp ứng được yêu cầu có thiết bị di động thông minh và phải biết sử dụng thành thạo thiết bị; Phải huy động từ nhiều nguồn, mất rất nhiều thời gian trong quá trình tuyển chọn, nhất là các địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số các xã khó khăn. Phân bổ kinh phí năm 2018 cho Tổng Điều tra chậm, gây ảnh hưởng nhiều đến công tác tập huấn nghiệp vụ, đặc biệt là trong công tác tuyển dụng lực lượng tham gia các bước điều tra./.
Đỗ Tấn Xuân
Cục Trưởng Cục Thống kê Đắk Lắk