Đẩy mạnh phòng vệ thương mại bảo vệ sản xuất trong nước

02/11/2021 - 03:14 PM
Trong những năm gần đây, số lượng các vụ việc phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 có những diễn biến phức tạp, khiến cho sản xuất bị thu hẹp, xuất khẩu bị ảnh hưởng... thì việc chủ động và vận dụng hiệu quả các biện pháp phòng vệ thương mại được xem là công cụ và là giải pháp hữu hiệu giúp doanh nghiệp trong nước thoát khỏi các vụ kiện và đảm bảo giữ thị phần, nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành hàng trước sức ép hội nhập.
  
Sự gia tăng của PVTM và sức ép cạnh tranh ngày càng lớn của sản xuất trong nước

Thời gian qua, trong bối cảnh Việt Nam tham gia ngày càng sâu rộng vào các các hiệp định thương mại tự do (FTA), đặc biệt là các FTA thế hệ mới, các vụ việc phòng vệ thương mại (PVTM) gồm chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam đã ngày càng gia tăng với tính chất phức tạp hơn. Các chuyên gia cho biết, khi năng lực sản xuất, năng lực xuất khẩu của nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển, các hàng rào thuế quan được dỡ bỏ theo cam kết trong các FTA, một số mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam phải đối diện với nguy cơ lớn hơn bị điều tra áp dụng biện pháp PVTM. Cùng với đó, hiện tượng lẩn tránh thuế PVTM mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam ngày càng gia tăng. Theo thống kê của Cục Phòng vệ thương mại (Cục PVTM), trong giai đoạn 2000 - 2016, đã có 15 vụ việc điều tra lẩn tránh thuế PVTM với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, trung bình 1 vụ/năm. Đến hết quý II/2021, đã có 207 vụ việc PVTM do 21 quốc gia/vùng lãnh thổ khởi xướng điều tra đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam. Số lượng vụ việc năm 2020 là 39 vụ, cao gấp hơn 2,5 lần tổng số vụ việc trong cả năm 2019. Trong đó, số lượng các vụ việc chống lẩn tránh biện pháp PVTM nhằm vào hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam đang có dấu hiệu tăng lên. Dự kiến xu hướng này sẽ tiếp tục gia tăng trong thời gian tới.

Trước thực tế đó, các đơn vị chức năng đã nỗ lực trong hoạt động cảnh báo hành vi lẩn tránh, siết chặt quản lý, giám sát và thẩm tra, song nguy cơ lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ vẫn có xu hướng gia tăng. Ngay trong những tháng đầu năm 2021, Tổng cục Hải quan đã phát hiện và bắt giữ nhiều vụ vi phạm xuất xứ, hàng giả, hàng nhái. Điều này đã ảnh hưởng lớn không chỉ với người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam.

Nhiều chuyên gia cho rằng, lý do chính khiến cho các vụ việc PVTM áp dụng với hàng xuất khẩu từ Việt Nam gia tăng là do xuất khẩu của nước ta đã có sự gia tăng nhanh trong thời gian qua, nhờ tác động tích cực của tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia các Hiệp định thương mại tự do (FTA). Cùng với đó, nhiều mặt hàng của Việt Nam đã tạo ra sức ép cạnh tranh lớn tại thị trường nước nhập khẩu, khiến ngành sản xuất tại các nước này bị ảnh hưởng, điều đó dẫn tới những đề nghị chính phủ họ điều tra áp dụng các biện pháp PVTM.

 
Đẩy mạnh phòng vệ thương mại bảo vệ sản xuất trong nước

Ảnh minh họa

 
Ngoài ra, một nguyên nhân khác là xuất phát từ tác động của đại dịch Covid-19 đến nhiều nền kinh tế, khiến nhiều ngành phải thu hẹp sản xuất, sa thải công nhân. Điều đó đã khiến thị trường tiêu thụ hàng hóa bị thu hẹp buộc các quốc gia đẩy mạnh hơn nữa phòng vệ hàng hóa. Trong khi đó, nhờ sự quyết liệt trong phòng, chống dịch, Việt Nam vẫn đạt được tăng trưởng kinh tế ấn tượng trên nhiều lĩnh vực, trong đó có xuất khẩu. Chính vì vậy, nhiều nước đã gia tăng điều tra PVTM để bảo hộ sản xuất, đặc biệt là với các nước vẫn duy trì xuất khẩu tốt như Việt Nam.

Hoa Kỳ, là quốc gia điều tra lẩn tránh thuế nhiều nhất với Việt Nam (10 vụ việc), chiếm tỷ lệ gần 50% tổng số vụ việc. Thậm chí, đây cũng là quốc gia đã tự khởi xướng điều tra lẩn tránh thuế với sản phẩm thép tấm không gỉ của Việt Nam. Theo Cục PVTM, việc cơ quan có thẩm quyền của Hoa Kỳ không căn cứ trên yêu cầu của các doanh nghiệp Hoa Kỳ, mà tự khởi xướng điều tra là việc tương đối hiếm. Điều này cho thấy, Hoa Kỳ đang tăng cường quản lý các mặt hàng đã bị áp thuế PVTM để đảm bảo hiệu quả thực thi của các biện pháp đã áp dụng…

Bên cạnh đó, Liên minh châu Âu (EU) vốn là một thị trường có hệ thống pháp luật về PVTM đầy đủ và thường xuyên tiến hành điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM theo yêu cầu của ngành sản xuất trong nước. Do vậy, bên cạnh những cơ hội xuất khẩu có được từ việc mở cửa thị trường theo EVFTA, các doanh nghiệp cũng đang đứng trước nhiều thách thức từ nguy cơ bị EU tiến hành điều tra, áp dụng biện pháp PVTM khi tăng trưởng xuất khẩu nhanh, tạo áp lực cạnh tranh lớn đến các doanh nghiệp sản xuất nội địa của thị trường này.

Ngoài ra, theo Cục PVTM, thuế PVTM là thuế nhập khẩu bổ sung. Do đó, việc bị áp thuế sẽ dẫn tới giá xuất khẩu hàng hóa bị áp thuế từ Việt Nam tăng lên đáng kể, làm giảm sức cạnh tranh của hàng nhập khẩu từ Việt Nam so với hàng hóa nhập khẩu từ các thị trường không bị áp thuế khác. Hệ quả là các nhà nhập khẩu ở nước áp thuế có thể sẽ chuyển hướng nhập khẩu từ các nước không bị áp thuế khác, dẫn tới kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam bị giảm sút, thị phần bị thu hẹp và doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đối mặt với rủi ro có thể mất thị trường xuất khẩu.

Thậm chí, ngay cả khi vụ việc chưa dẫn đến kết luận áp thuế (mới chỉ ở giai đoạn khởi xướng điều tra), các nhà nhập khẩu có thể có tâm lý e ngại khi nhập khẩu hàng từ Việt Nam khiến cho các đơn hàng bị giảm sút. Trong trường hợp khả quan, khi bị áp dụng biện pháp PVTM với mức thuế thấp, một số doanh nghiệp vẫn có thể duy trì được thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên, xuất khẩu có thể không gia tăng như kỳ vọng, hay nói cách khác, biện pháp PVTM làm kìm hãm tốc độ gia tăng xuất khẩu.

Theo Cục PVTM, trước những cạnh tranh ngày càng gia tăng, ở chiều ngược lại, một số ngành sản xuất trong nước cũng phải chịu áp lực từ việc gia tăng nhập khẩu do các tác động mở cửa thị trường và cần đến những công cụ chính sách về PVTM để bảo vệ lợi ích của ngành. Tuy nhiên, việc thẩm tra, xác minh hành vi gian lận lại khá phức tạp, chỉ riêng việc kiểm tra hồ sơ cấp C/O (giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa) nếu không đi thẩm tra chi phí chi tiết thì rất khó phát hiện các hành vi vi phạm. Cùng với đó là sự mất cân đối cán cân thương mại toàn cầu không được cải thiện, làm gia tăng mâu thuẫn về thương mại, cạnh tranh chiến lược giữa các nước… dẫn đến tình trạng sản xuất trong nước gặp nhiều khó khăn.

Phát huy vai trò và hiệu quả của PVTM nhằm bảo vệ sản xuất trong nước

Để chủ động sử dụng công cụ PVTM nhằm thiết lập môi trường cạnh tranh công bằng và bảo vệ lợi ích chính đáng của ngành sản xuất trong nước, các bộ, ngành liên quan đã tích cực triển khai nhiều biện pháp và có những hỗ trợ thiết thực giúp các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu ứng phó với các biện pháp PVTM của nước ngoài cũng như sử dụng PVTM đối với các ngành nghề bị ảnh hưởng.

Tính đến hết quý I/2021, Bộ Công Thương đã điều tra 23 vụ việc PVTM, gồm 15 vụ việc chống bán phá giá, 1 vụ việc chống trợ cấp, 6 vụ việc tự vệ và 1 vụ việc chống lẩn tránh biện pháp tự vệ với các sản phẩm thép, kính nổi, dầu ăn, bột ngọt, phân bón, màng BOPP, nhôm, ván gỗ, sợi, đường…

Trong số đó, Bộ Công Thương đã ban hành quyết định áp dụng 7 biện pháp chống bán phá giá, 5 biện pháp tự vệ và 1 biện pháp chống lẩn tránh biện pháp tự vệ.

Các biện pháp PVTM được đánh giá là đã mang lại hiệu quả thiết thực đối với doanh nghiệp, bảo vệ sản xuất trong nước. Đặc biệt, các biện pháp PVTM được nhận định là đã bảo vệ việc làm của gần 150 nghìn lao động trong các lĩnh vực liên quan.

Nhờ công cụ PVTM, một số doanh nghiệp đã cải thiện đáng kể tình hình sản xuất kinh doanh, thoát khỏi thua lỗ và từng bước ổn định sản xuất. Đặc biệt, các biện pháp PVTM cũng góp phần ổn định giá đầu vào cho một số ngành sản xuất trong nước.

Để phát huy hơn nữa vai trò của các biện pháp PVTM trong tiến trình hội nhập, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 824/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ”; Nghị quyết số 119/NQ-CP về một số biện pháp cấp bách để tăng cường quản lý nhà nước trong lĩnh vực phòng, chống gian lận xuất xứ, chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp.

Theo đó, đối với điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM để bảo vệ quyền lợi của ngành sản xuất trong nước, Cục PVTM sẽ tiếp tục tiến hành điều tra chống bán phá giá và đưa ra kết luận trên cơ sở hồ sơ đề nghị của các ngành sản xuất trong nước bị thiệt hại hoặc có dấu hiệu bị thiệt hai do sự gia tăng của hàng nhập khẩu.
Để hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu bảo vệ lợi ích chính đáng khi ứng phó với các vụ việc điều tra PVTM do nước ngoài thực hiện, Cục PVTM sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu ứng phó với các vụ việc điều tra PVTM tại các thị trường Hoa Kỳ, Canađa, Úc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Thái Lan, Malaixia...

Đặc biệt, để ứng phó kịp thời trước tình trạng số lượng các vụ việc điều tra PVTM ở cả hai chiều xuất khẩu và nhập khẩu của Việt Nam dự kiến sẽ ngày càng gia tăng trong giai đoạn tới, Bộ Công Thương sẽ triển khai vận hành hệ thống cảnh báo sớm để hỗ trợ doanh nghiệp chủ động sử dụng biện pháp PVTM cũng như ứng phó kịp thời với các biện pháp PVTM do nước ngoài áp dụng. Hiện tại, việc thực hiện về cảnh báo sớm đối với nhiều ngành hàng, sản phẩm có nguy cơ bị kiện PVTM tại nhiều thị trường khác nhau đang được các đơn vị của Bộ Công Thương (Cục PVTM) cập nhật danh sách ngành hàng, sản phẩm và có các điều chỉnh xuất khẩu phù hợp để hạn chế bị kiện phòng vệ thương mại trên trang web www.trav.gov.vn.

Ngoài ra, hiện Bộ Công Thương cũng đang phối hợp các bộ, ngành liên quan hoàn thiện Đề án về nâng cao năng lực PVTM trong bối cảnh tham gia các FTA thế hệ mới. Tích cực xây dựng cơ chế phối hợp giữa cơ quan quản lý, hiệp hội ngành nghề, thương nhân khi xử lý các biện pháp PVTM đối với hàng xuất khẩu nhằm giảm thiểu tác động đến các doanh nghiệp, hàng hóa của Việt Nam.

Mặt khác, Bộ Công Thương tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp lý phù hợp với chủ trương, chính sách của Nhà nước về PVTM, phòng chống gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp; hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan đến xuất xứ hàng hóa, nhất là hàng hóa lưu thông trong nước.

Tuy nhiên, để nâng cao năng lực PVTM thì nhận thức của doanh nghiệp được xem là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp cũng như ngành sản xuất trong nước tránh khỏi những vụ PVTM của các nước khác. Do vậy, các doanh nghiệp Việt Nam cần có các phương án dự phòng trong chiến lược phát triển sản xuất-xuất khẩu, đa dạng hóa sản phẩm và thị trường xuất khẩu để ứng phó với PVTM từ các nước.

Doanh nghiệp cũng cần lưu ý đa dạng hóa sản phẩm và thị trường xuất khẩu để phân tán rủi ro, tránh tập trung xuất khẩu với khối lượng lớn vào một thị trường vì điều này có thể tạo ra cơ sở cho các nước khởi kiện. Trong quá trình điều tra các biện pháp PVTM, các nước nhập khẩu thường tìm hiểu rất kỹ về nguồn nguyên liệu cũng như chuỗi sản xuất của sản phẩm. Do đó, để có thể giảm thiểu các tác động tiêu cực, Việt Nam cần phát triển các chuỗi giá trị, phát triển nguồn nguyên liệu trong nước.

PVTM vẫn sẽ luôn là công cụ hữu hiệu nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp sản xuất nội địa trong bối cảnh Việt Nam hội nhập, tham gia nhiều FTA. Đặc biệt, trong bối cảnh Covid-19 ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp, nhiều nước chuyển sang áp dụng các hình thức mới trong PVTM, thì việc kiện toàn, sửa đổi bổ sung các văn bản pháp lý phù hợp với chủ trương, chính sách của Nhà nước về phòng chống gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp; hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan đến xuất xứ hàng hóa, nhất là hàng hóa lưu thông trong nước… và nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp về PVTM sẽ là điều kiện tiên quyết giúp các hiệp hội ngành hàng, cộng đồng doanh nghiệp tháo gỡ khó, đảm bảo sự phát triển ổn định của các doanh nghiệp./.
Thu Hòa
 
Các bài viết khác
Liên kết website
Liên kết website
Thăm dò ý kiến

Đánh giá khách quan của bạn về thông tin chúng tôi cung cấp? Vui lòng tích vào ô bên dưới để trả lời!

Top