Bắt đầu từ cuối tháng 4/2021, Việt Nam lại phải đối mặt với làn sóng dịch bệnh lần thứ 4, trong đó các khu công nghiệp đang bị tấn công với nhiều ổ dịch phức tạp, có nguy cơ bùng phát mạnh mẽ. Điều này có thể làm đứt gãy toàn bộ chuỗi sản xuất, cung ứng, ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế cả nước.
Dịch bệnh lây lan chóng mặt trong các khu công nghiệp
Sau hơn 1 tháng không có ca mắc Covid-19 trong cộng đồng, ngày 27/4/2021, dịch bệnh Covid-19 đã xuất hiện trở lại ở Việt Nam với tốc độ lây lan nguy hiểm hơn các đợt dịch trước bởi các biến chủng virus mới và bắt đầu chuỗi lây liên tiếp tại nhiều địa phương trong cả nước cùng số ca nhiễm mới tăng lên mỗi ngày. Theo số liệu thống kê của Bộ Y tế, tính đến 18h ngày 03/6, Việt Nam có tổng cộng 6.525 ca ghi nhận trong nước và 1.538 ca nhập cảnh. Riêng số lượng ca mắc mới tính từ ngày 27/4 đến nay là 4.955 ca. Trong những ngày gần đây, trung bình mỗi ngày cả nước có hơn 200 ca mắc mới. Điều đáng lo ngại là nhiều ca nhiễm Covid-19 được phát hiện trong các khu công nghiệp (KCN) ở các tỉnh như Bắc Giang, Bắc Ninh, Đà Nẵng, Hải Dương, TP. Hồ Chí Minh… Đây là những khu vực có lượng lớn người lao động từ nhiều địa phương đến, cùng làm việc trong môi trường kín; sinh hoạt trong môi trường sống có diện tích chật hẹp, đông đúc... tạo điều kiện cho virus lây lan rất nhanh.
Theo Ban Quản lý các KCN tỉnh Bắc Giang, hiện toàn tỉnh có gần 400 doanh nghiệp hoạt động với 163.000 công nhân. Mỗi năm giá trị sản xuất của doanh nghiệp trong khu công nghiệp đạt hơn 300.000 tỉ đồng, đóng góp hơn 3.000 tỉ đồng cho ngân sách nhà nước. Ngày 8/5, tỉnh Bắc Giang đã ghi nhận ca nhiễm đầu tiên trong KCN Vân Trung (huyện Việt Yên)- một KCN lớn nhất của tỉnh với khoảng 90.000 người. Từ ca bệnh đầu tiên đến nay, dịch bệnh tại địa phương này đã lan sang nhiều KCN khác trên cùng địa bàn như KCN Quang Châu, Quang Châu, Đình Trám, Song Khê - Nội Hoàng với tốc độ lây chóng mặt. Có thời điểm Bắc Giang ghi nhận thêm tới hơn 300 ca dương tính với SARS-CoV-2 trong một ngày, trong đó phần lớn là công nhân trong các KCN. Theo số liệu báo cáo của UBND tỉnh Bắc Giang, tính đến 17h30 ngày 30/5, trên địa bàn tỉnh Bắc Giang có 3 ổ dịch Covid-19, toàn tỉnh có 2.216 trường hợp F0, 17.134 trường hợp F1 và 78.839 trường hợp F2. Trong đó, tại KCN Quang Châu có 1.686 trường hợp F0, KCN Vân Trung có 368 trường hợp F0. Dự báo trong những ngày tiếp theo, số lượng ca F0 vẫn tiếp tục tăng do lượng F1, F2 là rất lớn và tỉnh hiện vẫn đang tiến hành xét nghiệm lần 3, lần 4 đối với các khu vực, đối tượng có nguy cơ nhiễm cao.
Ảnh minh họa
Còn tại tỉnh Bắc Ninh, có 1.120 doanh nghiệp hoạt động, nằm trong 10 khu công nghiệp tập trung và 26 cụm công nghiệp với khoảng 450.000 công nhân. Trong đó, lao động ngoại tỉnh chiếm 75% nên việc đi lại giữa các địa phương rất lớn. Từ điểm cầu Bắc Ninh trong cuộc họp trực tuyến với Ban Chỉ đạo Quốc gia phòng, chống dịch Covid-19 vào chiều 30/5, lãnh đạo tỉnh cho biết, tình hình dịch Covid-19 trên địa bàn tỉnh đang có nhiều diễn biến phức tạp. Tính đến hết ngày 30/5, Bắc Ninh ghi nhận tổng số 176 ca mắc Covid-19 tại 49 doanh nghiệp trong các khu công nghiệp, cụm công nghiệp. Đáng chú ý, từ khi dịch Covid-19 xuất hiện thời gian qua, hơn 400 doanh nghiệp phải dừng sản xuất, khoảng 65.000 lao động buộc phải nghỉ làm. Tương tự Bắc Giang, số ca nhiễm mới tại các KCN của Bắc Ninh sẽ còn tiếp tục tăng do ngành y tế địa phương này vẫn đang tiếp tục lấy mẫu xét nghiệm hàng chục nghìn mẫu mỗi ngày.
Cùng với 2 địa phương trên, các KCN tại nhiều tỉnh, thành như Đà Nẵng (KCN An Đồn), Hải Dương (KCN Lai Vu), TP. Hồ Chí Minh (các KCN Vĩnh Lộc, Tân Bình, Tây Bắc Củ Chi), Hà Nội (KCN Thăng Long) cũng đã xuất hiện nhiều ca dương tính với SARS-CoV-2.
Cả nước quyết tâm không để dịch bệnh đứt gãy chuỗi sản xuất trong nước
Sự lây lan mạnh mẽ dịch bệnh trong các KCN đang là mối nguy làm đứt gãy chuỗi cung ứng, sản xuất quy mô lớn. Trước tình hình đó, Ban Chỉ đạo quốc gia phòng, chống dịch Covid-19 thường xuyên tổ chức các cuộc họp trực tuyến Thường trực Ban Chỉ đạo với các địa phương có dịch để nhanh chóng dập dịch trong cộng đồng và các khu công nghiệp. Trong các cuộc họp bàn về các giải pháp đối phó với dịch bệnh, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam luôn nhấn mạnh và yêu cầu các đơn vị truy vết, xét nghiệm nhanh, rà soát, cố gắng không để lan rộng ra các cơ sở công nghiệp, có biện pháp phòng chống dịch đảm bảo an toàn ở các khu công nghiệp (KCN). Khẳng định vai trò của các KCN là điểm xung yếu của nền sản xuất trong nước, Phó Thủ tướng yêu cầu không chỉ các tỉnh, thành phố đang là điểm nóng của dịch bệnh mà tất cả các địa phương trên toàn quốc đều phải chỉ đạo, quán triệt các doanh nghiệp, nhà máy, xí nghiệp, các KCN thực hiện đầy đủ, nghiêm túc việc tự đánh giá công tác phòng chống dịch bệnh, cập nhật định kỳ lên hệ thống an toàn Covid-19 (antoancovid.vn).
Để tập trung phòng chống, dập dịch hiệu quả, có thể duy trì hoặc sớm khôi phục sản xuất kinh doanh, tránh đứt gãy chuỗi sản xuất tại các KCN, nhất là của các tập đoàn lớn, đa quốc gia, ảnh hưởng đến kinh tế địa phương và cả nước, đảm bảo thực hiện “mục tiêu kép” vừa chống dịch, vừa phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm an sinh xã hội và đời sống nhân dân, ngày 24/5 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã có Công điện 680/ CĐ-TTg về việc bảo đảm an toàn Covid-19 trong các KCN. Ngoài yêu cầu các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo tất cả các KCN, nhà máy, xí nghiệp phải thực hiện nghiêm các quy định phòng chống dịch, tự đánh giá mức độ an toàn, cập nhật lên bản đồ an toàn Covid-19 như trên, Thủ tướng còn yêu cầu lãnh đạo các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo thực hiện khai báo y tế bắt buộc đối với tất cả người lao động trong các KCN, nhà máy, xí nghiệp và những người liên quan (người cung cấp, vận chuyển vật tư, hàng hóa, suất ăn…); xử phạt nghiêm các trường hợp không khai báo, khai báo không trung thực…
Thực hiện Công điện của Thủ tướng Chính phủ và các chỉ đạo của Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống dịch trong các khu công nghiệp, Bộ Công thương đã phối hợp với Bộ Y tế tổ chức tập huấn trực tuyến toàn quốc về đảm bảo an toàn trong sản xuất công nghiệp, đặc biệt trong các KCN.
Bên cạnh đó, tại các địa phương nơi có nhiều KCN đã kích hoạt tất cả các biện pháp phòng dịch lên mức cao nhất để đối phó với dịch bệnh. Đối với tỉnh Bắc Giang, ngay từ khi xuất hiện ca nhiễm đầu tiên tại KCN Vân Trung, lực lượng y tế tỉnh đã nhanh chóng khoanh vùng, phong tỏa khu đông công nhân ở trọ, trắng đêm lấy hàng chục nghìn mẫu xét nghiệm để kiểm soát nhanh ổ dịch trong các KCN. Đồng thời, tăng cường kiểm tra các doanh nghiệp, yêu cầu lập danh sách công nhân để rà soát, truy vết những trường hợp liên quan. Điều chỉnh giảm quy mô, giãn tần suất nhập cảnh của lao động nước ngoài vào làm việc tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh để tập trung ưu tiên lực lượng cho công tác phòng chống dịch… Bắc Giang cũng đã nhanh chóng xây dựng các bệnh viện dã chiến để thu dung, điều trị các bệnh nhân Covid-19.
Đặc biệt, trước diễn biến vô cùng phức tạp của dịch bệnh, từ ngày 18-27/5, Bắc Giang đã cho đóng cửa 4 KCN Đình Trám, Quang Châu, Vân Trung, Song Khê-Nội Hoàng để ngăn chặn tốc độ lây lan của làn sóng dịch bệnh. Cùng với đó, Bắc Giang tập trung giải quyết các vấn đề an sinh xã hội cho khoảng 60.000 công nhân làm việc tại 4 KCN đang tạm thời đóng cửa. Tuy nhiên, việc dừng hoạt động của các KCN này đã gây thiệt hại lớn đến kinh tế địa phương. Theo số liệu của Cục Thống kê tỉnh Bắc Giang, dịch Covid -19 bùng phát đã làm cho sản xuất công nghiệp tháng Năm và 5 tháng của tỉnh chững lại và giảm mạnh bởi hầu hết các doanh nghiệp trong KCN bị ảnh hưởng sản xuất do xuất hiện nhiều ca dương tính trong KCN. Chỉ số sản xuất công nghiệp tháng Năm giảm tới 40,9% so với tháng Tư năm 2021, giảm 33,3% so với cùng kỳ. Hầu hết các ngành sản xuất chiếm tỷ trọng lớn đều giảm, đáng chú ý ngành sản xuất linh kiện điện tử giảm tới 53,6% so với tháng trước, giảm 46,9% so với cùng kỳ.
Đến nay, dù số ca nhiễm mới mỗi ngày tại tỉnh Bắc Giang vẫn cao nhất trong cả nước, song với thế chủ động trong phòng chống dịch cùng sự hỗ trợ của các tỉnh bạn, tỉnh Bắc Giang đang từng bước kiểm soát được ổ dịch tại các KCN. Để nhanh chóng phục hồi sau một thời gian hoạt động sản xuất tại một số KCN bị gián đoạn, Ban chỉ đạo phòng chống dịch Covid-19 tỉnh đã lập 35 tổ công tác liên ngành kiểm tra, đánh giá, hướng dẫn các điều kiện an toàn phòng chống dịch tại doanh nghiệp trong khu công nghiệp để có cơ sở quyết định cho sản xuất trở lại. Với những nỗ lực trên, UBND tỉnh Bắc Giang đã ban hành kế hoạch tổ chức lại hoạt động sản xuất của doanh nghiệp trong 4 khu công công nghiệp Đình Trám, Quang Châu, Song Khê - Nội Hoàng và Vân Trung từ ngày 28/5. Các công ty đáp ứng đủ yêu cầu để hoạt động trở lại phần lớn là những doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, nằm trong chuỗi cung ứng cho các tập đoàn đa quốc gia như Foxconn. Xác định tiêm vaccine là chìa khoá để góp phần nhanh chóng khôi phục lại sản xuất, ngành y tế Bắc Giang đã triển khai tiêm phòng cho khoảng 100.000 công nhân trên địa bàn tỉnh.
Ảnh minh họa
Cũng là một trong những địa phương đứng đầu về quy mô sản xuất công nghiệp trong cả nước, với quyết tâm không để dịch lây lan, tránh đứt gãy sản xuất, tỉnh Bắc Ninh đã thần tốc truy vết, yêu cầu khai báo y tế, tăng cường xét nghiệm cho các công nhân tại các KCN và chuẩn bị 2 bệnh viện dã chiến, triển khai thêm các giường bệnh điều trị bệnh nhân mắc Covid-19. Đồng thời, lãnh đạo tỉnh yêu cầu các doanh nghiệp xây dựng kịch bản phòng chống dịch ở cấp độ cao hơn, chuẩn bị các phương án sẵn sàng ứng phó; củng cố tổ an toàn Covid-19 để mỗi doanh nghiệp là một pháo đài, mỗi công nhân là một chiến sĩ trong phòng chống dịch Covid-19. Bên cạnh đó, Bắc Ninh đã linh hoạt và sáng tạo, nhanh chóng xây dựng và triển khai phương án mở cửa cho các nhà máy, KCN hoạt động trở lại có sự hỗ trợ, giám sát của ngành y tế bảo đảm an toàn dịch bệnh để duy trì chuỗi sản xuất, nhất là những doanh nghiệp có chuỗi cung ứng lớn. Bắt đầu từ ngày 02/6, có 504 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đủ điều kiện hoạt động an toàn vừa chống dịch, vừa sản xuất bình thường đã triển khai mô hình cho công nhân, người lao động ở lại khu vực nhà máy, nhằm thực hiện mục tiêu kép “vừa chống dịch hiệu quả, vừa duy trì sản xuất để phát triển kinh tế”. Trong quá trình triển khai, các doanh nghiệp bố trí người lao động ăn ở, làm việc trong khu vực nhà máy. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn trong các KCN, lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh yêu cầu các doanh nghiệp căn cứ vào tình hình thực tế và tính chất quan trọng của dây chuyền để giảm tối thiểu 50% số lượng công nhân làm trong các nhà máy; đồng thời xem xét tạm dừng các dây chuyền sản xuất không cần thiết để giảm lượng công nhân trực tiếp tham gia sản xuất...
Bên cạnh đó, để theo dõi chặt chẽ các ổ dịch, quản lý chặt công nhân làm trong khu công nghiệp, Bắc Ninh đã thành lập 40 tổ công tác kiểm tra, hướng dẫn điều kiện an toàn phòng, chống dịch Covid-19 trong các KCN và các cơ sở sản xuất trên địa bàn tỉnh. Các tổ công tác sẽ thường xuyên kiểm tra, hướng dẫn các doanh nghiệp bố trí, sắp xếp đảm bảo đưa các hạng mục phục vụ chỗ ở tạm cho người lao động, vừa cách ly, vừa đi làm, đồng thời nhằm kéo giãn mật độ lưu trú của công nhân lao động trong các khu dân cư, giảm nguy cơ lây nhiễm.
Còn tại Đà Nẵng, địa phương này cũng đã và đang thần tốc truy vết F1, F2; khẩn cấp xét nghiệm cho hàng nghìn người khi KCN An Đồn ghi nhận ca bệnh Covid-19 vào ngày 11/5 và thực hiện "phong tỏa mềm" và "phong tỏa cứng" một số khu vực. Trước diễn biến dịch Covid-19 trên cả nước, đặc biệt là các KCN, lãnh đạo TP. Đà Nẵng yêu cầu các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thành lập tổ an toàn Covid-19 tại mỗi công ty nhằm đảm bảo “vừa chống dịch, vừa phát triển kinh tế", không để xảy ra đứt gãy, gián đoạn hoạt động sản xuất, xuất khẩu trại địa phương.
Tuy hiện TP. Hồ Chí Minh mới chỉ phát hiện một số ca nhiễm Covid-19 trong các KCN, song lại có số ca nhiễm trong cộng đồng trong những ngày cuối tháng 5/2021 khá cao. Do đó, với tinh thần chủ động, quyết liệt ngăn dịch Covid-19 xâm nhập các KCN, khu chế xuất, Hồ Chí Minh cho triển khai lấy mẫu xét nghiệm lao động và toàn bộ 3.000 chuyên gia. Lãnh đạo thành phố cũng yêu cầu tất cả công nhân thực hiện nghiêm thông điệp 5K và chỉ đạo các lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra, giám sát kịp thời phát hiện, uốn nắn và xử lý nghiêm những vi phạm pháp luật.
Là một trong những trung tâm kinh tế của cả nước, xác định rõ chống dịch như chống giặc, chủ động dập dịch trong các KCN, ngày 12/5, UBND thành phố Hà Nội cũng đã có công điện khẩn về tăng cường một số biện pháp cấp bách phòng chống dịch Covid-19 liên quan các KCN, khu chế xuất (KCX), cụm công nghiệp và tại cơ sở khám, chữa bệnh. Trong đó, yêu cầu người lao động, chuyên gia cư trú trên địa bàn Hà Nội, làm việc tại các KCN, KCX thuộc các tỉnh lân cận có xuất hiện ca lây nhiễm, Ban Quản lý các KCN, KCX Hà Nội liên hệ ngay với Ban Quản lý các KCN và KCX các tỉnh lân cận để lập danh sách, gồm họ tên, chỗ ở hiện tại, số điện thoại gửi Sở Y tế, UBND các quận, huyện, thị xã quản lý. UBND các quận, huyện, thị xã chỉ đạo công an khu vực, tổ Covid-19 cộng đồng rà soát, lập danh sách các đối tượng để chủ động giám sát khi xuất hiện các ca bệnh có liên quan.
Cùng với tập trung rà soát phòng chống dịch trong cộng đồng, hầu hết các địa phương khác trong cả nước cũng tăng cường công tác phòng chống dịch tại các KCN, chỉ đạo các công ty kích hoạt hệ thống phòng ngừa dịch ở mức độ cao nhất và đúng theo quy định để sớm phát hiện kịp thời các trường hợp nghi nhiễm, nhằm ngăn chặn không để dịch xâm nhập công ty, nhà máy, xí nghiệp.
Cả nước hiện có khoảng 70.000 nhà máy và trên 300 khu công nghiệp tập trung đang hoạt động. Tin tưởng rằng, với sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, sự quyết liệt của các địa phương, sự chủ động của các doanh nghiệp và sự chấp hành nghiêm túc của người dân, Việt Nam một lần nữa kiểm soát tốt dịch bệnh, đặc biệt là trong các KCN, không làm ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất trong nước và sự phát triển của nền kinh tế nước ta./.
TS. Nguyễn Thị Phương Thảo - ThS. Nguyễn Thị Thanh Mai