Kinh tế tập thể (KTTT) với nòng cốt là hợp tác xã. (HTX) là thành phần kinh tế quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. KTTT trong nông nghiệp phát triển đã hỗ trợ đắc lực cho kinh tế hộ, trang trại phát triển; đóng góp vào quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới; thông qua các mô hình KTTT trong nông nghiệp để thúc đẩy sức sản xuất, nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh của ngành hàng nông nghiệp vào hội nhập kinh tế quốc tế.
Kinh tế tập thể trong nông nghiệp tăng cả lượng và chất
Thực hiện Nghị quyết số 13- NQ/TƯ ngày 18/3/2002 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT, HTX trong lĩnh vực nông nghiệp và các Chỉ thị của Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ, kinh tế hợp tác và HTX đã có bước phát triển mạnh mẽ, ấn tượng. Trong 5 năm (giai đoạn 2003-2018), cả nước đã thành lập mới 8,4nghìn HTX. Tốc độ phát triển HTX tăng mạnh qua từng năm. Nếu năm 2002 trở về trước, cả nước chỉ thành lập mới 200-300 HTX/năm thì. từ năm 2017 trở lại đây đã thành lập được 2.000 HTX/ năm. Năm 2003, doanh thu bình quân của HTX chỉ đạt 461 triệu đồng/năm đến năm 2018 là 1,61 tỷ đồng/năm. Các địa phương cũng xử lý dứt điểm những HTX hoạt động yếu kém. Theo đó, đã giải thể được thêm 3.600 đơn vị và chỉ còn khoảng 600 HTX yếu kém đang đợi giải thể hoặc cải tổ trong thời gian tới. Tính đến tháng 6/2019, cả nước đã có 14,5 nghìn HTX nông nghiệp (chiếm 63% tổng số HTX cả nước), trong đó có tới 55% HTX hoạt động hiệu quả, (trước năm 2015 chỉ có khoảng 15% tổng số HTX nông nghiệp hoạt động có hiệu quả). Các HTX không chỉ giảm chi phí sản xuất của các hộ gia đình thành viên mà còn làm tăng thêm giá trị thu nhập lên 14%/năm.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Hiện, bình quân mỗi tỉnh có 220 HTX. Phân theo vùng có sự chệnh lệnh về bình quân số HTX mỗi tỉnh, trong đó lớn nhất là vùng Đồng bằng sông Hồng với bình quân 362 HTX/tỉnh. Tiếp đến là Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung 259 HTX/tỉnh, Trung du miền núi phía Bắc 223 HTX/tỉnh, Tây Nguyên 161 HTX/tỉnh, Đồng bằng sông Cửu Long 139 HTX/tỉnh; ít nhất là vùng Đông Nam Bộ 85 HTX/tỉnh. Các HTX hoạt động tổng hợp chiếm 49,47%, số còn lại 50,53% hoạt động theo chuyên ngành...
Trong những năm qua, tiềm năng, nội lực của HTX được nâng lên, đặc biệt là trình độ quản lý, khoa học công nghệ, sản xuất theo tiêu chuẩn, quy chuẩn an toàn. Nhiều HTX đã thu hút được cán bộ chuyên môn, cán bộ trẻ đã qua đào tạo về làm việc và đảm nhận được vai trò. kết nối giữa hộ thành viên với doanh nghiệp.
Mô hình KTTT nông nghiệp đang chiếm ưu thế về số lượng và giữ vai trò quan trọng, thu hút gần 3,8 triệu thành viên, tạo công ăn việc làm và thu nhập ổn định với mức tăng thu nhập khoảng 14%. Đặc biệt, mô hình hoạt động của HTX đa dạng, đáp ứng được yêu cầu của sản xuất nông nghiệp và nhu cầu thị trường. Nhiều HTX đã liên kết với các doanh nghiệp xây dựng được chuỗi giá trị gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.
Những năm qua, KTTT, HTX trong nông nghiệp mặc dù đã cải thiện về lượng và chất nhưng chưa đồng đều giữa các lĩnh vực, vùng miền, chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất hàng hóa lớn và thị trường. Hiện, các KTTT, HTX trong nông nghiệp chủ yếu mới cung cấp dịch vụ đầu vào và chỉ có 11,9% liên kết với doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đầu ra cho bà con. Chính sách hỗ trợ HTX ban hành nhiều nhưng thiếu nguồn lực để thực hiện. Rất ít các HTX tiếp cận được các chính sách về hỗ trợ tín dụng, đất đai, hạ tầng sản xuất. Năng lực nội tại nhiều HTX còn yếu, thiếu nguồn lực cho đầu tư sản xuất kinh doanh…. Nhìn chung KTTT, HTX trong nông nghiệp phát triển chưa tương xứng tiềm năng. Phần lớn HTX nông nghiệp có quy mô sản xuất nhỏ, chưa tiếp cận thị trường, khó vay vốn trung hạn và dài hạn. Số lượng HTX, liên hiệp HTX hoạt động hiệu quả, mang lại lợi ích cho thành viên, cộng đồng chưa nhiều.
Trong giai đoạn tới, xác định vai trò của KTTT, HTX kiểu mới vẫn là xu hướng lựa chọn phát triển, là phương thức để cư dân nông nghiệp, nông thôn thoát nghèo và vươn lên làm giàu… Bộ NN&PTNT đặt ra mục tiêu đến năm 2025 thành lập mới khoảng 8.000 HTX; phấn đấu có khoảng 20.000 HTX, liên hiệp HTX hoạt động hiệu quả; 3.000 HTX ứng dụng công nghệ cao trong lĩnh vực nông nghiệp, có tối thiểu 50% các HTX nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị.
Giai đoạn 2025-2030 thành lập mới 4.000 HTX; phấn đấu có khoảng 25.000 HTX, liên hiệp HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả; có trên 5.000 HTX ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp; phấn đấu tối thiểu có 70% HTX nông nghiệp liên kết theo chuỗi.
Giải pháp phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp thời gian tới
Để đạt được mục tiêu phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT, HTX nông nghiệp trong thời gian tới cần tập trung vào các giải pháp sau:
Một là, tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển KTTT, HTX, Luật HTX năm 2012 và các văn bản thực hiện luật, Chỉ thị số 19/CT-TTg ngày 24/7/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh triển khai thi hành Luật HTX.
Hai là, tiếp tục củng cố lại hoạt động của các HTX theo đúng bản chất HTX, Luật HTX năm 2012 và các văn bản hướng dẫn. Xây dựng và nhân rộng các mô h.nh HTX kiểu mới, hỗ trợ, khuyến khích nâng cao hoạt động sản xuất kinh doanh, tăng cường hợp tác trong và ngoài nước.
Ba là, từng bước thay đổi phương thức hỗ trợ cho HTX, từ nặng về “cho không” sang “cho vay”, thay vì. hỗ trợ trực tiếp cho sản xuất chuyển sang hỗ trợ về nhận thức, về định hướng, về cách thức làm ăn, tạo sự chủ động, tích cực cho các HTX nông nghiệp trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Phát triển các HTX sản xuất các sản phẩm chất lượng cao, có thương hiệu, phục vụ mục đích xuất khẩu.
Bốn là, rà soát đánh giá, kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ quản lý Nhà nước về KTTT theo hướng chuyên nghiệp, chuyên trách. Tăng cường công tác cải cách hành chính, đặc biệt là thủ tục về đăng ký thành lập đơn vị KTTT, về thụ hưởng các cơ chế, chính sách. Các đoàn thể nhân dân các cấp, các tổ chức hội, hiệp hội có kế hoạch, chương trình hành động phối hợp với các tổ chức có liên quan thực hiện tốt công tác tập hợp vận động, tuyên truyền giáo dục quần chúng, hội viên, thành viên tự nguyện tham gia phát triển KTTT theo đúng tinh thần Nghị quyết và các quy định của phát luật.
Năm là, tiếp tục nhân rộng các mô hình kinh tế hợp tác hiệu quả, giúp cho kinh tế hộ phát triển; tạo điều kiện hình thành những mô hình liên kết hiệu quả giữa doanh nghiệp - HTX - nông dân. Kịp thời biểu dương, khen thưởng những điển hình tiên tiến, cách làm sáng tạo; phổ biến, triển khai nhân rộng các mô hình HTX kiểu mới có hiệu quả và sức lan tỏa cao./.
Minh Đạt