Thực hiện Quyết định số 263/QĐ-TTg ngày 22/2/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình MTQG xây dựng Nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2021-2025; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025, ngày 25/7/2022, Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Giang ban hành Nghị quyết số 28/NQ-TU về lãnh đạo triển khai thực hiện chương trình MTQG xây dựng NTM đến năm 2025 trên địa bàn Tỉnh.
Bước đầu triển khai Chương trình xây dựng NTM từ năm 2011, Tỉnh có thu nhập bình quân đầu người/năm ở mức thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao, khó huy động sự tham gia đóng góp của người dân và doanh nghiệp... Tuy nhiên, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ cấp Tỉnh đến tận cấp xã, thôn cùng nhiều giải pháp linh hoạt, sáng tạo, bức tranh nông nghiệp, nông thôn Hà Giang có sự chuyển biến rõ nét. Đến hết năm 2021, toàn Tỉnh có 01 đơn vị được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM (thành phố Hà Giang); 47/175 xã đạt chuẩn NTM, trong đó có 01 xã đạt chuẩn NTM nâng cao (xã Phương Thiện – thành phố Hà Giang); 11 xã đạt từ 15 – 18 tiêu chí NTM; 115 xã đạt từ 10 – 14 tiêu chí; 2 xã đạt dưới 9 tiêu chí.
Sang giai đoạn 2021-2025, thực hiện Quyết định số 263 của Thủ tướng Chính phủ, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025, ngày 25/7/2022, Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Giang ban hành Nghị quyết số 28/NQ-TU về lãnh đạo triển khai thực hiện chương trình MTQG xây dựng NTM đến năm 2025 trên địa bàn Tỉnh. Nghị quyết số 28/NQ-TU đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2025, Hà Giang có thêm 02 huyện Bắc Quang và Quang Bình đạt chuẩn huyện NTM (nâng tổng số đơn vị cấp huyện, thành phố đạt chuẩn, hoàn thành nhiệm vụ NTM là 3 đơn vị); có thêm 35 xã được công nhận đạt chuẩn NTM (nâng tổng số xã đạt chuẩn NTM toàn tỉnh là 82 xã); có thêm 6 xã đạt chuẩn NTM nâng cao (nâng tổng số xã đạt chuẩn NTM nâng cao toàn tỉnh lên 7 xã) và xây dựng 2 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; không còn xã đạt dưới 13 tiêu chí, bình quân cả Tỉnh đạt trên 16 tiêu chí/xã. Đồng thời, phấn đấu có ít nhất 60% số thôn thuộc các xã đặc biệt khó khăn khu vực biên giới, vùng núi được công nhận đạt chuẩn NTM (khoảng 800 thôn); 100% thôn biên giới có điện và đường giao thông đạt tiêu chí NTM…
Xác định thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM cùng các Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là những nhiệm vụ trọng tâm, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Hà Giang đã thành lập Ban Chỉ đạo các chương trình MTQG của Tỉnh giai đoạn 2021-2025; 100% các huyện, xã, thôn đã thành lập, kiện toàn lại Ban Chỉ đạo, Tổ giúp việc, Ban quản lý xã, Ban phát triển thôn để lãnh đạo và triển khai các chương trình MTQG với sự thống nhất từ Tỉnh đến cơ sở và phù hợp với điều kiện thực tiễn.
Sau khi Nghị quyết số 28-NQ/TU được ban hành, UBND tỉnh Hà Giang đã ban hành kế hoạch, chương trình hành động triển khai thực hiện Nghị quyết nhằm triển khai thực hiện có hiệu quả các mục tiêu, nội dung Nghị quyết đã đề ra. Bên cạnh đó, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Hà Giang ban hành các Nghị quyết chuyên đề, quyết định về cơ chế chính sách và các hướng dẫn thực hiện các chương trình MTQG, trong đó có quyết định về việc phân bổ nguồn vốn thực hiện Chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 cho 52 xã (47 xã đã đạt chuẩn, 5 xã đạt dưới 15 tiêu chí) với tổng kinh phí trên 524 tỷ đồng; chia ra, năm 2022 trên 282 tỷ đồng, năm 2023 trên 138 tỷ đồng. Đồng thời quyết định phân bổ nguồn vốn Chương trình giảm nghèo bền vững để thực hiện xây dựng NTM cho các huyện nghèo 30a và Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cho các huyện, xã, thôn đặc biệt khó khăn.
Với quan điểm xuyên suốt “xây dựng nông thôn mới có điểm khởi đầu nhưng không có điểm kết thúc”, tỉnh Hà Giang tiếp tục huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và Nhân dân trong xây dựng NTM; tập trung thực hiện 11 nội dung thành phần thuộc chương trình MTQG xây dựng NTM với 5 nhóm nhiệm vụ cụ thể.
Với mục đích nâng cao nhận thức, tư duy của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và Nhân dân về các chủ trương mới, nội dung mới trong xây dựng NTM theo hướng “toàn diện, nâng cao và bền vững”, Văn phòng điều phối NTM tỉnh Hà Giang chú trọng tăng cường công tác tập huấn, bồi dưỡng cho cán bộ làm công tác xây dựng NTM tập trung vào các nội dung: Phổ biến các văn bản mới liên quan đến Chương trình MTQG xây dựng NTM của Trung ương và tỉnh Hà Giang giai đoạn 2021-2025; Các vấn đề về xây dựng NTM cấp thôn, bản; Triển khai thực hiện dự án đầu tư xây dựng theo cơ chế đặc thù các Chương trình MTQG giai đoạn 2021-2025; Chuyển đổi số trong xây dựng NTM...
Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, ngoài sự vào cuộc của cấp ủy, chính quyền, thì sự ủng hộ của Nhân dân là một trong những yếu tố then chốt để huy động nguồn lực xã hội hóa, từ đó tạo được sự đồng thuận để xây dựng xã NTM. Do đó, với phương châm “người dân là chủ thể, dân biết, dân bàn, dân làm và dân hưởng thụ”, Hà Giang đã lan tỏa phong trào toàn dân cùng xây dựng NTM ở nhiều địa phương trong Tỉnh với nhiều cách làm sáng tạo, linh hoạt để huy động “sức mạnh của lòng dân”.
Nhằm tạo đột phá về kết cấu hạ tầng nông thôn đồng bộ, từng bước hiện đại, bảo đảm môi trường, cảnh quan nông thôn sáng, xanh, sạch, đẹp, an toàn, Hà Giang đã có những cách làm hay, mang lại hiệu quả đáng kể. Ví dụ như để hoàn thiện tiêu chí giao thông trong xây dựng NTM, trong thời gian đợi nguồn vốn từ Trung ương, Hà Giang đã hỗ trợ xi măng “tiếp sức” xây dựng NTM, nhanh chóng phân bổ vốn sự nghiệp ngân sách tỉnh để tổ chức đấu thầu mua xi măng cung ứng cho các huyện, thành phố thực hiện bê tông hóa đường giao thông nông thôn; đẩy mạnh phong trào “hiến đất làm đường”… Sự hỗ trợ của Nhà nước cùng sự đóng góp tích cực của Nhân dân về ngày công, vật liệu đã góp phần quan trọng trong việc bê tông hóa hàng nghìn km đường các loại. Đơn cử tại xã Tân Nam, huyện Quang Bình mặc dù còn nhiều khó khăn, song Nhân dân trong xã đã hiến hơn 10.000 m2 đất cùng hàng nghìn ngày công lao động để làm đường giao thông nông thôn, quyết tâm về đích xây dựng nông thôn mới năm 2024.
Hay như tại xã Việt Hồng, huyện Bắc Quang - một địa bàn kinh tế khó khăn, xuất phát điểm thấp của tỉnh Hà Giang, nhờ thực hiện phong trào “toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới”, năm 2022 chính quyền địa phương đã huy động được Nhân dân, doanh nghiệp đóng góp quy đổi ra tiền mặt được hơn 5 tỷ đồng, chiếm 15% so với số vốn đầu tư cho quá trình xây dựng NTM của xã. Cùng với đó, việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội tại xã Việt Hồng cũng có nhiều chuyển biến tích cực. Tỷ lệ thôn đạt tiêu chuẩn văn hóa đạt 100% và số hộ gia đình đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa” đạt trên 90%.
Còn tại huyện Hoàng Su Phì, nhiều phong trào hay, sáng tạo cũng được phát động như: Ngày thứ 7 hướng về NTM và nhà ở; Mỗi đoàn thể, mỗi tuần chọn một thôn, làm một việc… Với tinh thần cán bộ nêu gương, Nhân dân đồng thuận, vào các ngày cuối tuần, cán bộ, công chức, viên chức các ban, ngành, đoàn thể, lực lượng vũ trang của huyện Hoàng Su Phì xuống các thôn, bản cùng nhân dân làm đường bê tông nông thôn; vệ sinh đường làng, ngõ xóm; thu gom, xử lý rác thải; xóa nhà tạm; di dời chuồng trại gia súc ra xa nhà… Vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên cùng sự đồng thuận của các tầng lớp Nhân dân đã tạo nên khí thế thi đua sôi nổi, góp phần đẩy nhanh tiến độ xây dựng NTM giữa các xã, thị trấn và đem đến diện mạo mới cho bộ mặt nông thôn của huyện Hoàng Su Phì.
Đoàn viên, thanh niên mở mới đường giao thông nông thôn tại xã Pờ Ly Ngài, huyện Hoàng Su Phì
Kết quả xây dựng NTM ở mỗi địa phương đã đóng góp đáng kể vào kết quả chung xây dựng NTM của tỉnh Hà Giang. Theo số liệu báo cáo tại Hội nghị trực tuyến đánh giá tiến độ triển khai thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 của tỉnh Hà Giang tổ chức ngày 14/9/2023 mới đây cho thấy, qua 3 năm thực hiện, công tác xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 của Hà Giang ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả, bền vững. Bộ mặt nông thôn của Tỉnh ngày càng đổi thay, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân từng bước nâng lên. Đến nay, tỉnh Hà Giang có 01 đơn vị (Thành phố Hà Giang) được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới; toàn Tỉnh đã có 48/175 xã đạt chuẩn nông thôn mới (đạt 26,85%), trong đó có 01 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao. Có 88 thôn đã được công nhận thôn nông thôn mới (37 thôn thuộc vùng đặc biệt khó khăn, 51 thôn thuộc vùng I và II).
Tổng số tiêu chí đã hoàn thành đến nay là 2.032 tiêu chí (bình quân đạt 11,6 tiêu chí trên xã). Toàn Tỉnh có 57/175 xã đạt tiêu chí Giao thông, 113/175 xã đạt tiêu chí Điện, 148/175 xã đạt tiêu chí Thủy lợi; 136/175 xã đạt tiêu chí Cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn; 73,1% số xã hoàn thành tiêu chí Y tế; 83,4% số xã đạt tiêu chí Thông tin truyền thông; 59% số xã đạt tiêu chí Nhà ở dân cư; 72,6% xã hoàn thành tiêu chí Lao động; 71,4% xã đạt tiêu chí Giáo dục đào tạo...
Tuy nhiên, bên cạnh kết quả trên, tình hình thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 của Hà Giang cũng còn nhiều khó khăn, thách thức. So với mục tiêu đã đề ra trong Nghị quyết 28/NQ-TU của Ban Chấp hành Đảng bộ, có một số chỉ tiêu vẫn đạt thấp. Cụ thể: Số xã đạt chuẩn NTM mới chỉ đạt 27%; số xã đạt chuẩn NTM nâng cao chỉ đạt 14,3% mục tiêu; số thôn đặc biệt khó khăn đạt chuẩn NTM chỉ đạt 4,6% mục tiêu. Chưa có xã NTM kiểu mẫu và huyện đạt chuẩn NTM.
Khó khăn đầu tiên Hà Giang đang phải đối mặt trong thực hiện xây dựng NTM là nguồn lực đầu tư còn hạn chế. Theo tính toán của Ban Chỉ đạo Chương trình xây dựng NTM tỉnh Hà Giang, tổng nhu cầu kinh phí thực hiện mục tiêu xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh đến năm 2025 là trên 8.766 tỷ đồng. Tuy nhiên, tổng nguồn vốn thực hiện xây dựng NTM cả giai đoạn 2021-2025 rất thấp, chỉ trên 500 tỷ đồng. Tỉnh dự kiến lồng ghép vốn 2 Chương trình MTQG Giảm nghèo bền vững và Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi khoảng 6.026 tỷ đồng; vốn ngân sách Tỉnh và xã hội hóa trên 2.207 tỷ đồng mới có thể đảm bảo nguồn lực. Tuy nhiên việc lồng ghép vốn của các chương trình MTQG để thực hiện xây dựng NTM gặp nhiều khó khăn do quy định đối tượng thụ hưởng khác nhau. Trong khi đó sự chỉ đạo, phối hợp giữa các ngành, các cấp chưa thống nhất; các hướng dẫn của Bộ, ngành Trung ương còn chậm.
Một khó khăn lớn khác mà Hà Giang đang gặp phải là các tiêu chí NTM nâng cao chưa phù hợp với đặc thù vùng miền của Tỉnh và chỉ tiêu số thôn, xã cần hoàn thành xây dựng NTM lớn. Đây cũng là khó khăn chung của phần lớn các địa phương miền núi biên giới phía Bắc. Bộ tiêu chí NTM giai đoạn 2021-2025 gồm 57 chỉ tiêu, tăng 8 chỉ tiêu so với giai đoạn 2016-2020 và yêu cầu chất lượng đạt chuẩn các tiêu chí cao hơn, nhất là 2 tiêu chí Hộ nghèo và Thu nhập. Để xã đạt chuẩn NTM, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều (gồm cả hộ cận nghèo và hộ nghèo) yêu cầu dưới 13%; tiêu chí thu nhập năm 2022 là 39 triệu đồng/người/năm và năm 2023 là 42 triệu đồng/người/năm. Đây là chỉ tiêu quá cao so với tình hình phát triển thực tế của Hà Giang, dẫn đến một số xã đã đạt chuẩn của giai đoạn trước hiện cũng không đạt được 2 tiêu chí này.
Mặt khác đa phần các xã, thôn đã đạt chuẩn NTM của Tỉnh là những xã có điều kiện kinh tế - xã hội khá, trong khi các xã còn lại và các thôn đều là vùng 3 – vùng đặc biệt khó khăn, có tỷ lệ hộ nghèo cao, thu nhập thấp, hạ tầng thiếu thốn. Do đó, mục tiêu hoàn thành thêm 35 xã, 800 thôn đạt chuẩn NTM theo Nghị quyết số 28 cần nguồn lực đầu tư nhiều, trong ngắn hạn khó có thể đạt các tiêu chí thu nhập, hộ nghèo một cách bền vững.
Nhằm tháo gỡ những khó khăn trên, Lãnh đạo tỉnh Hà Giang giao nhiệm vụ cho các sở, ban ngành của tỉnh, các huyện, thành phố tiếp tục tập trung chỉ đạo với quyết tâm chính trị cao nhất để hoàn thành các chỉ tiêu của các Nghị quyết đã đề ra đối với Chương trình MTQG xây dựng NTM đến năm 2025; đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về chương trình MTQG xây dựng NTM; triển khai rà soát, xây dựng phương án thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM đến năm 2025 theo các nghị quyết đã được ban hành…
Hy vọng rằng, với sự chỉ đạo quyết liệt của Lãnh đạo Tỉnh, Hà Giang sẽ có thêm cách làm hay, sáng tạo, linh hoạt, đặc biệt là các phong trào thi đua mới, huy động được sức mạnh tổng hợp trong dân để xây dựng NTM đi vào chiều sâu, hiệu quả, bền vững hơn nữa gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, quá trình đô thị hóa./.
Đoàn Châu