Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, bức tranh đăng ký doanh nghiệp quý I/2024 có nhiều điểm sáng, với 36.244 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới với tổng số vốn đăng ký khoảng 332.175 tỷ đồng, tăng 6,9% về số doanh nghiệp, tăng 7% về vốn đăng ký. Đây là mức tăng cao nhất trong vòng 10 năm trở lại đây.
Nhiều điểm sáng tích cực
Nối tiếp đà tăng trưởng quý IV/2023, GDP quý I năm nay tăng 5,66% (trong đó riêng khu vực doanh nghiệp đóng góp khoảng 66%); chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) 2 tháng đầu năm đều trên ngưỡng 50 điểm. Như vậy, có thể thấy nền kinh tế nói chung, tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nói riêng dù gặp nhiều khó khăn nhưng về tổng thể vẫn có nhiều tín hiệu tích cực theo hướng mở rộng.
Ảnh minh họa
Theo số liệu từ Cục Quản lý đăng ký kinh doanh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, quý I năm nay, số doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường là 59.848 doanh nghiệp, thấp hơn số doanh nghiệp tạm thời hoặc rút lui khỏi thị trường là 73.978 doanh nghiệp (khoảng 14 nghìn doanh nghiệp). Tuy nhiên, đây không phải là hiện tượng bất thường mà có tính chất quy luật của thị trường. Thông thường trong 3 tháng đầu năm, số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới thường chưa nhiều, một phần do các doanh nghiệp còn lên kế hoạch sản xuất kinh doanh phù hợp với điều kiện và tình hình tài chính của doanh nghiệp, hai là trong quý I có Tết nguyên đán, các doanh nghiệp thường có tâm lý qua Tết mới triển khai hoạt động sản xuất kinh doanh. Hơn nữa, đây không phải là lần đầu tiên trong quý I số lượng doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường thấp hơn số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường mà ở quý I/2023 cũng có tình trạng tương tự.
Trong quý I/2024 có 36.244 doanh nghiệp thành lập mới, là số doanh nghiệp thành lập mới trong quý I cao nhất trong 10 năm trở lại đây. Điều này cho thấy các doanh nghiệp vẫn có niềm tin vào kết quả hoạt động kinh tế của đất nước, vẫn tiếp tục tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh.
Tình hình đăng ký kinh doanh từ đầu năm đến nay có sự cải thiện tích cực. Trong tháng Ba, số doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động là 17.136 doanh nghiệp, lớn hơn số doanh nghiệp tạm thời hoặc rút lui khỏi thị trường là 10.531 doanh nghiệp. Bên cạnh đó, trong gần 74 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường quý I năm 2024, đa phần các doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh trong ngắn hạn (53.365 doanh nghiệp), chiếm 72,1%. Trong đó, số lượng doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn tập trung chủ yếu trong tháng 01/2024 (43,9 nghìn doanh nghiệp, chiếm 59,4% tổng số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường trong Quý I/2024). Tuy nhiên, trong tháng Hai và tháng Ba năm 2024, bình quân mỗi tháng chỉ có khoảng 4,6 nghìn doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, xấp xỉ mức bình quân doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn của 11 tháng cuối năm 2023 (khoảng 5,1 nghìn doanh nghiệp).
Các doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường đa phần là doanh nghiệp quy mô nhỏ (vốn dưới 10 tỷ đồng), chiếm gần 90% số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, thời gian hoạt động ngắn (dưới 5 năm) nên nguồn lực có hạn, sức chống chịu và khả năng thích ứng còn hạn chế, chủ yếu là doanh nghiệp hoạt động trong khu vực dịch vụ (chiếm trên 74%).
Thực tế, chỉ có khoảng 6,9% doanh nghiệp thực hiện thủ tục giải thể, thực sự chấm dứt hoạt động và rời khỏi thị trường. Nếu so sánh với cùng kỳ của các năm gần đây thì tỷ lệ doanh nghiệp giải thể, thực sự rút lui khỏi thị trường trong quý I/2024 đã có sự sụt giảm đáng kể. Cụ thể, tỷ lệ doanh nghiệp giải thể trong tổng số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường giai đoạn quý I các năm từ 2020 đến 2023 lần lượt là: 11,8%; 12,9%; 8,5%; 7,7%.
Bên cạnh những điểm tích cực, tình hình đăng ký doanh nghiệp trong quý I năm nay vẫn có một số điểm đáng lo ngại như: Số lượng doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường thấp hơn số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường đã xuất hiện từ quý I năm 2023, tuy nhiên, mức độ chênh lệch quý I/2023 không lớn như quý I năm nay (quý I năm 2023 chênh khoảng trên 3 nghìn doanh nghiệp, năm 2024 chênh khoảng 14 nghìn doanh nghiệp); Vốn đăng ký bình quân 1 doanh nghiệp có xu hướng giảm từ năm 2023 trở lại đây, giai đoạn 2017-2022 vốn đăng ký bình quân một doanh nghiệp cao hơn 10 tỷ đồng, năm 2023 và 2024 giảm còn 9,2 tỷ đồng/doanh nghiệp.
Nguyên nhân khiến các doanh nghiệp phải tạm ngừng kinh doanh là do hoạt động kinh doanh không hiệu quả, chưa tìm thấy cơ hội ở lĩnh vực đang hoạt động, gặp khó khăn trong tìm kiếm khách hàng; tìm phương án kinh doanh mới; cơ cấu lại tổ chức và quản lý, xây dựng lại định hướng hoạt động kinh doanh; tạm ngừng để mở rộng quy mô hoạt động hoặc chuẩn bị các điều kiện về cơ sở vật chất và nhân sự phục vụ cho việc định hướng phát triển kinh doanh trong giai đoạn tới; gặp khó khăn về tài chính, thiếu vốn và thiếu kinh phí đầu tư. Điều này cho thấy khó khăn của các doanh nghiệp chủ yếu là trong ngắn hạn, phần lớn đều không muốn phải dừng hoàn toàn hoạt động sản xuất kinh doanh của mình mà chỉ muốn tạm ngừng hoạt động trong ngắn hạn để tìm kiếm hướng đi mới phù hợp trong thời gian tới.
Bên cạnh nguyên nhân từ nội tại doanh nghiệp, còn có các nguyên nhân khác. Thứ nhất, nền kinh tế thế giới quý I năm nay thực sự chưa khởi sắc, các thị trường chính của nước ta cũng chưa phát triển mạnh, xung đột địa chính trị làm tăng chi phí sản xuất, trong khi đó thị trường trong nước còn khó khăn, nhiều doanh nghiệp thu hẹp hoặc ngừng hoạt động do sức ép lạm phát, giá cả vật liệu tăng.
Thứ hai, kinh tế nước ta đang phát triển theo hướng mở rộng quy mô là chủ yếu chứ chưa thực chất phát triển theo chiều sâu. Trong khi phần lớn doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ với quy mô vốn nhỏ, vốn chủ sở hữu và năng lực tài chính, quản trị điều hành hạn chế; thiếu phương án kinh doanh khả thi, khả năng liên kết với chuỗi sản xuất còn hạn chế.
Thứ ba, các tiêu chuẩn sản xuất quốc tế ngày càng cao hơn, đảm bảo chất lượng nhưng phải xanh, phát triển bền vững khiến quá trình đào thải, chọn lọc của thị trường diễn ra khắc nghiệt hơn, các doanh nghiệp nếu không chủ động thích ứng sẽ không thể tồn tại và phát triển, các doanh nghiệp còn hoạt động là những doanh nghiệp có tiềm năng và thực lực thực sự.
Thứ tư, một số chính sách của Nhà nước trong quá trình triển khai thực hiện còn chậm, khi có khó khăn, vướng mắc, để tháo gỡ khó khăn, xử lý vướng mắc cần nhiều thời gian, làm ảnh hưởng tiến độ và kế hoạch sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
Để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, tạo đà tăng trưởng kinh tế cho năm 2024, Tổng cục Thống kê cho biết cần thực hiện nhất quán mục tiêu ưu tiên cho tăng trưởng gắn với ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.
Điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả; phối hợp đồng bộ, hài hòa, chặt chẽ với chính sách tài khóa mở rộng hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm và các chính sách khác. Tiếp tục rà soát các điều kiện cho vay, đơn giản hóa quy trình, thủ tục cho vay thuận lợi, thông thoáng, linh hoạt, khả thi, hợp lý hơn để tăng tiếp cận tín dụng cho doanh nghiệp; thúc đẩy giải ngân các gói tín dụng 120 nghìn tỷ đồng và 15 nghìn tỷ đồng.
Tăng cường quản lý giá cả, thị trường; bảo đảm kiểm soát lạm phát theo mục tiêu đề ra, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng.
Tiếp tục làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống. Về đầu tư, tạo thuận lợi thu hút, giải ngân đầu tư xã hội; quyết liệt xử lý vướng mắc, tích cực hỗ trợ đẩy nhanh triển khai các dự án đầu tư; tăng cường xúc tiến, thu hút dự án FDI.
Về xuất khẩu, củng cố các thị trường truyền thống, mở rộng các thị trường mới (UAE, châu Phi, Mỹ La tinh, thị trường Halal…) ; thực hiện hiệu quả các FTA; thúc đẩy Trung Quốc sớm dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu gia cầm từ Việt Nam.
Về tiêu dùng, đẩy mạnh khuyến mại, giảm giá, thực hiện cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”; có giải pháp mạnh mẽ thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế.
Thúc đẩy mạnh mẽ các động lực tăng trưởng mới: (1) Đẩy mạnh hoàn thiện thể chế, pháp luật để huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực; (2) Thúc đẩy mạnh mẽ 6 vùng KTXH; (3) Tranh thủ các cơ hội mới từ sự dịch chuyển chuỗi cung ứng sản xuất, thương mại, đầu tư toàn cầu và khu vực; (4) Thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, các ngành, lĩnh vực mới như chíp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo; (5) Thu hút nguồn lực tài chính xanh, tín dụng xanh ưu đãi để phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mới, Hydrogen; (6) Xây dựng và phát triển trung tâm tài chính khu vực và quốc tế tại Việt Nam.
Đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, 03 chương trình mục tiêu quốc gia.
Tập trung hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật, cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh.
Tập trung phát triển mạnh các ngành, lĩnh vực chủ yếu. Về công nghiệp, thúc đẩy phát triển mạnh mẽ sản xuất công nghiệp; trong đó: Tập trung tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy công nghiệp chế biến chế tạo, công nghiệp phụ trợ; Đẩy nhanh tiến độ các dự án quy mô lớn, công nghệ cao, có tính lan tỏa mạnh mẽ.
Về nông nghiệp, thúc đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, nhất là lương thực, thực phẩm, phát triển công nghiệp chế biến nông sản; Tận dụng tốt cơ hội xuất khẩu nông sản; Khẩn trương khắc phục "thẻ vàng" (IUU).
Về dịch vụ, du lịch, phát triển mạnh các ngành dịch vụ có tiềm năng, lợi thế, ứng dụng công nghệ cao; tiết giảm chi phí vận tải, logistics; Đẩy mạnh thu hút du lịch, nâng cao chất lượng dịch vụ, xúc tiến du lịch các thị trường trọng điểm.
Tiếp tục triển khai đồng bộ, hiệu quả các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, đi đôi với phân cấp, phân quyền cụ thể, cơ chế chịu trách nhiệm; chú trọng đánh giá hiệu quả thực thi chính sách, nhanh chóng tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, kịp thời điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.
Phí Thị Hương Nga
Vụ trưởng Vụ Thống kê Công nghiệp và Xây dựng - TCTK