Cuối năm 2021 và đầu năm 2022, Nghị quyết số 31/2021/QH15 của Đại hội lần thứ XIII của Đảng và Nghị quyết số 54/NQ-CP của Chính phủ được thông qua và ban hành là những "cú đấm thép" để cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 được thực hiện thành công, để Việt Nam bắt nhịp trong xu hướng hồi phục kinh tế thế giới cũng như quá trình tái cấu trúc chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.
Tại kỳ họp Quốc hội ngày 29/10/2021, Báo cáo về kết quả cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 cho thấy có 17/22 mục tiêu của Kế hoạch đã được hoàn thành, 5 nhóm nhiệm vụ đã được tập trung triển khai. Kết quả thực hiện kế hoạch đã góp phần quan trọng trong đổi mới mô hình và cải thiện chất lượng tăng trưởng, củng cố nền tảng kinh tế vĩ mô. Tốc độ tăng năng suất lao động bình quân giai đoạn 2016-2020 đạt 5,79%, cao hơn mức 4,27% giai đoạn 2011-2015; đóng góp của năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng đạt bình quân 45,42%, cao hơn nhiều so với mục tiêu đặt ra là 30-35%. Hiệu quả sử dụng nguồn lực và sức cạnh tranh của nền kinh tế được cải thiện. 3 trọng tâm cơ cấu lại nền kinh tế đã được tập trung thực hiện. Cơ cấu lại ngân sách nhà nước và khu vực công đạt được kết quả đáng ghi nhận. Khu vực kinh tế tư nhân trong nước được thúc đẩy phát triển. Thu hút đầu tư nước ngoài đạt kết quả tích cực. Công tác quy hoạch, cơ cấu lại ngành và vùng kinh tế được triển khai nghiêm túc… Cơ cấu đầu tư chuyển dịch tích cực với tỷ trọng đầu tư của khu vực nhà nước giảm, phù hợp với định hướng cơ cấu lại đầu tư công và giảm dần sở hữu nhà nước tại các doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế, nhất là các lĩnh vực Nhà nước không cần nắm giữ cổ phần chi phối. Cùng với đó, đã hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế tư nhân lớn, có khả năng ứng dụng khoa học, công nghệ, xây dựng được thương hiệu và năng lực cạnh tranh trong nước, khu vực và quốc tế…
Tuy nhiên, bên cạnh đó còn một số tồn tại trong thực hiện Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020. Cụ thể, việc cơ cấu lại 3 lĩnh vực trọng tâm chưa hoàn thành theo mục tiêu đề ra. Hiệu quả đầu tư công chưa cao; giải ngân vốn đầu tư công vẫn còn vướng mắc, nhất là vốn ODA. Tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp còn chậm; hiệu quả sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp nhà nước còn thấp; việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém chưa hiệu quả. Thu ngân sách nhà nước chưa bền vững. Khu vực kinh tế tư nhân chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, khả năng cạnh tranh và hiệu quả hoạt động thấp. Việc lập và phê duyệt các quy hoạch còn chậm; hiệu quả của liên kết vùng còn hạn chế. Hiệu ứng lan tỏa, tính liên kết của khu vực đầu tư nước ngoài với khu vực trong nước chưa cao. Một số thị trường còn chậm phát triển, vận hành còn nhiều vướng mắc. Năng lực của thị trường vốn còn hạn chế, đặc biệt là khả năng huy động và hấp thụ vốn chưa cao…
Kết thúc giai đoạn 2016-2020, qua nhiều phiên họp thảo luận, góp ý tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XV, Nghị quyết về kế hoạch cơ cấu nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 đã được các đại biểu quốc hội thông qua. Ngày 12/11/2021, Nghị quyết số 31/2021/QH15 về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 đã được ban hành.
Nghị quyết 31/2021/QH15 nêu rõ 5 quan điểm cơ cấu lại nền kinh tế. Việc cơ cấu lại nền kinh tế được gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng bảo đảm ổn định vĩ mô, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh dựa trên nền tảng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nền kinh tế tự chủ, nâng cao khả năng thích ứng và sức chống chịu của nền kinh tế.
Tiếp tục cơ cấu lại nền kinh tế trên cơ sở kế thừa và phát triển, vừa toàn diện vừa có trọng tâm, trọng điểm; ưu tiên phát triển một số ngành, lĩnh vực có dư địa lớn và khả năng bắt kịp, tiến cùng, vượt lên ở khu vực, thế giới và 03 lĩnh vực quan trọng là cơ cấu lại đầu tư, trọng tâm là đầu tư công, cơ cấu lại thị trường tài chính, trọng tâm là các tổ chức tín dụng, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước.
Ảnh minh họa, nguồn Internet
Bên cạnh đó, cơ cấu lại nền kinh tế với đột phá về hoàn thiện thể chế, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và phát huy vai trò, tiềm năng, thế mạnh kinh tế đô thị, các vùng kinh tế trọng điểm, các đô thị lớn, thúc đẩy liên kết vùng, liên kết đô thị - nông thôn; Huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển, trong đó nguồn lực bên trong là chiến lược, cơ bản, lâu dài, quyết định; nguồn lực bên ngoài là quan trọng.
Đồng thời, phát huy cao độ yếu tố con người, giá trị văn hóa, truyền thống, lịch sử, ý chí tự cường, tinh thần đoàn kết của dân tộc gắn với khai thác tối đa các cơ hội, thuận lợi và phù hợp xu thế phát triển trên thế giới.
Mục tiêu tổng quát của Nghị quyết 31 là hình thành cơ cấu hợp lý, hiệu quả trong từng ngành, lĩnh vực; giữa các ngành, lĩnh vực và cả nền kinh tế; phát triển được nhiều sản phẩm quốc gia dựa vào công nghệ mới, công nghệ cao; tạo bứt phá về năng lực cạnh tranh của một số ngành kinh tế chủ lực và chuyển biến thực chất, rõ nét về mô hình tăng trưởng, năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh, nâng cao tính tự chủ, khả năng thích ứng, sức chống chịu của nền kinh tế.
Nghị quyết 31 cũng nêu rõ 7 mục tiêu, chỉ tiêu chủ yếu đến năm 2025 gồm:
(i) Tốc độ tăng năng suất lao động (NSLĐ) bình quân trên 6,5%/năm, trong đó tốc độ tăng NSLĐ ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 6,5 - 7%/năm, tốc độ tăng NSLĐ của các vùng kinh tế trọng điểm và 05 thành phố trực thuộc Trung ương cao hơn tốc độ tăng NSLĐ trung bình cả nước; nâng cao tỷ trọng đóng góp của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo vào tăng trưởng, trong đó năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đạt khoảng 45% GDP. Thu hẹp khoảng cách về năng lực cạnh tranh quốc gia với các nước trong nhóm ASEAN-4, đặc biệt đối với các chỉ số về thể chế, cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực.
(ii) Tỷ lệ bội chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2021 - 2025 bình quân 3,7% GDP; giảm tối thiểu 10% đơn vị sự nghiệp công lập so với năm 2021, có tối thiểu 20% đơn vị tự chủ tài chính.
(iii) Bảo đảm tổng vốn đầu tư toàn xã hội bình quân 05 năm khoảng 32 - 34% GDP. Nâng cao chất lượng thể chế quản lý đầu tư công đạt mức tiệm cận quốc tế. Nợ xấu nội bảng của toàn hệ thống các tổ chức tín dụng duy trì ở mức dưới 3%, từng bước phát triển thị trường mua bán nợ chuyên nghiệp, bền vững…
(iv) Phát triển mạnh các loại thị trường. Quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt tối thiểu 85% GDP, dư nợ thị trường trái phiếu đạt tối thiểu 47% GDP, dư nợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp đạt khoảng 20% GDP. Chỉ số Chất lượng quản lý hành chính đất đai trong bộ chỉ số về Năng lực cạnh tranh toàn cầu (GCI) tăng 10 - 15 bậc so với năm 2019. Hoàn thành việc xây dựng và công khai Hệ thống theo dõi và đánh giá đối với quản lý và sử dụng đất đai. Chỉ số Chất lượng đào tạo nghề trong bộ chỉ số về Năng lực cạnh tranh toàn cầu (GCI) tăng 40 - 50 bậc; chỉ số Kỹ năng của sinh viên tăng 45 bậc so với năm 2019. Tỷ trọng chi cho khoa học công nghệ đạt không dưới 1% GDP; số lượng doanh nghiệp thực hiện đổi mới công nghệ tăng trung bình 15%/ năm giai đoạn 2021 - 2025.
(v) Phấn đấu đạt khoảng 1,5 triệu doanh nghiệp, trong đó có khoảng 60.000 đến 70.000 doanh nghiệp quy mô vừa và lớn; tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân vào GDP khoảng 55%; tối thiểu 05 đến 10 sản phẩm quốc gia xây dựng được thương hiệu quốc tế;
(vi) Kinh tế số chiếm 20% GDP; tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực đạt tối thiểu 10%;
(vii) Phấn đấu đến hết năm 2025 có khoảng 35.000 hợp tác xã, trong đó có trên 3.000 hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất và tiêu thụ nông sản, khoảng 35% hợp tác xã nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị.
Cùng với đó, Nghị quyết xác định các nhiệm vụ trọng tâm trong cơ cấu lại nền kinh tế: (1) Tập trung hoàn thành các mục tiêu cơ cấu lại đầu tư công, ngân sách nhà nước, hệ thống các tổ chức tín dụng và đơn vị sự nghiệp công lập; (2) Phát triển các loại thị trường, nâng cao hiệu quả phân bổ và sử dụng nguồn lực; (3) Phát triển lực lượng doanh nghiệp; thúc đẩy kết nối giữa doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế; đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã; (4) Phát triển kinh tế đô thị, tăng cường liên kết vùng, liên kết đô thị - nông thôn và phát huy vai trò của các vùng kinh tế trọng điểm, các đô thị lớn; (5) Cơ cấu lại các ngành theo hướng hiện đại, phát triển kinh tế xanh, bền vững và phát huy yếu tố tối đa các tiềm năng, lợi thế.
Có thể thấy, kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 được xây dựng là một nội dung lớn, quan trọng với khối lượng công việc“đồ sộ”, phức tạp, có phạm vi rộng và liên quan đến nhiều khía cạnh, trong khi thời gian thực hiện là không dài. Để cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 nhanh chóng thực hiện đảm bảo về tiến độ thời gian và có thể hoàn thành các mục tiêu Nghị quyết 31 đề ra, ngày 12/4/2022 Nghị quyết số 54/NQ-CP Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 đã được ban hành. Nghị quyết số 54/NQ-CP của Chính phủ đã cụ thể hóa các mục tiêu đến năm 2025 của Nghị quyết số 31/2021/QH15 về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025; xây dựng khối lượng lớn các chương trình, đề án thực hiện cụ thể gắn với từng nhiệm vụ trọng tâm của Nghị quyết 31 và giao nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể cho từng bộ, ngành, địa phương trong việc thực hiện từng nhiệm vụ.
Theo đó, trong thời gian tới, nhiều văn bản quy phạm pháp luật mới sẽ được xây dựng như: Luật Xử lý nợ xấu, Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực ngân hàng; Luật Thuế tài sản… Cùng với đó, hàng loạt Luật sẽ được sửa đổi, bổ sung như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Thuế Giá trị gia tăng, Luật Đất đai năm 2013; Luật Việc làm…
Nhiều đề án, chương trình cũng sẽ được xây dựng là: Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025; Đề án xây dựng chế độ quản lý tài chính của Ngân hàng Chính sách xã hội; Chiến lược tài chính đến năm 2030; Đề án tổng thể xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia; Chiến lược phát triển giáo dục 2021-2030; Chiến lược quốc gia về phát triển đội ngũ tri thức giai đoạn 2021-2030; Đề án đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo nghề nông thôn; Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam; Chương trình hành động quốc gia về phát triển và chuyển đổi sang sử dụng nền tảng điện toán đám mây…
Trong bối cảnh quốc tế và trong nước có những cơ hội, thuận lợi đan xen với thách thức, khó khăn, đặc biệt dịch bệnh Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp, thì Nghị quyết số 31/2021/QH15 của Đại hội lần thứ XIII của Đảng và Nghị quyết số 54/NQ-CP của Chính phủ là những cú đấm thép để cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng dựa nhiều hơn vào khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo, giúp đẩy nhanh quá trình phục hồi của nền kinh tế đất nước và tạo đà bứt phá cho giai đoạn tới, để Việt Nam bắt nhịp trong xu hướng hồi phục kinh tế thế giới cũng như quá trình tái cấu trúc chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu./.
Ngọc Linh