Theo dữ liệu sơ bộ do Văn phòng Nội các Nhật Bản công bố, nền kinh tế Nhật Bản đã bất ngờ rơi vào suy thoái trong quý cuối cùng của năm 2023 do nhu cầu trong nước yếu. Như vậy, Nhật Bản đã để rơi vị trí nền kinh tế lớn thứ ba thế giới vào tay Đức...
Nguy cơ tiếp tục suy giảm trong quý I/2024
Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nhật Bản trong quý IV/2023 đã giảm 0,4% so với cùng kỳ năm trước, sau mức giảm 3,3% trong quý III. Trước đó, trong một cuộc khảo sát của hãng tin Reuters, giới chuyên gia dự báo kinh tế Nhật tăng trưởng 1,4% trong quý IV/2023. Nếu tính trên cơ sở quý sau so với quý trước, kinh tế Nhật giảm 0,1% trong quý IV /2023, thay vì tăng 0,3% như dự báo của chuyên gia. Vì vậy, kết quả tăng trưởng này là điều bất ngờ so với dự báo tăng trưởng 1,4% của thị trường.
Theo các nhà phân tích, kinh tế được cho là rơi vào suy thoái kỹ thuật khi có hai quý liên tiếp ghi nhận tăng trưởng âm. Do đó, kinh tế Nhật Bản đang rơi vào suy thoái kỹ thuật.
Ảnh minh họa
Kết quả tăng trưởng quý IV/2023 làm gia tăng sự không chắc chắn về thời điểm Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) sẽ bắt đầu thoát chấm dứt chính sách tiền tệ siêu nới lỏng đã áp dụng dài cả thập kỷ.
Một số nhà phân tích cho rằng, Nhật Bản sẽ đối mặt thêm một đợt suy thoái khác trong quý I/2024 do tăng trưởng toàn cầu chậm, nhu cầu hàng hóa từ Trung Quốc suy yếu, tiêu dùng và sản xuất trì trệ tại một đơn vị của tập đoàn Toyota. Từ đó chỉ ra con đường phục hồi kinh tế đầy thách thức đối với nền kinh tế này.
Nhà kinh tế cao cấp Yoshiki Shinke của Viện nghiên cứu Dai-ichi Life, nhận định: “Điều đặc biệt đáng chú ý là sự chậm chạp trong phục hồi tiêu dùng và chi tiêu vốn vốn là trụ cột chính của nhu cầu trong nước. Vì vậy, nền kinh tế Nhật Bản sẽ thiếu động lực trong thời điểm hiện nay bởi không có các động lực tăng trưởng chủ chốt”.
Các nhà phân tích kỳ vọng, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ loại bỏ dần gói kích thích tiền tệ khổng lồ trong năm 2024, nhưng tình hình kinh tế suy giảm có thể đặt ra sự hoài nghi đối với dự báo của cơ quan này rằng tăng lương sẽ hỗ trợ tiêu dùng và giữ lạm phát ổn định quanh mức mục tiêu 2%.
Nhà kinh tế cao cấp Stephan Angrick của Moody’s Analytics cho biết:“Hai lần giảm GDP liên tiếp và ba lần giảm liên tiếp về nhu cầu trong nước là tin xấu, ngay cả khi những điều chỉnh chính sách có thể thay đổi con số cuối cùng ở mức cận biên. Điều này khiến Ngân hàng Trung ương Nhật Bản khó có thể kiến giải cho việc tăng lãi suất chứ chưa nói đến một loạt đợt tăng lãi suất.
Tại cuộc họp báo sau công bố kết quả tăng trưởng quý IV/2023, Bộ trưởng kinh tế Nhật Bản Yoshitaka Shindo nhấn mạnh sự cần thiết phải đạt được mức tăng trưởng tiền lương vững chắc để củng cố tiêu dùng, điều mà ông mô tả là “thiếu động lực” do giá cả tăng cao.
“Chúng tôi hiểu rằng Ngân hàng Trung ương Nhật Bản phải xem xét toàn diện các dữ liệu khác nhau, bao gồm tiêu dùng và rủi ro đối với nền kinh tế trong việc đưa ra chính sách tiền tệ”, ông Yoshitaka Shindo cho biết.
Đồng Yên ổn định sau công bố kết quả tăng trưởng quý IV/2023 và giao dịch ở gần mức thấp nhất trong ba tháng qua. Tuy nhiên, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản sụt giảm do một số nhà giao dịch chùn bước trước việc đặt cược vào sự thay đổi chính sách sớm của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản.
Cụ thể, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 10 năm giảm 4 điểm cơ bản xuống còn 0,715%. Trong khi đó, chỉ số Nikkei tăng lên mức cao nhất trong 34 năm, khi dữ liệu tăng trưởng càng củng cố những lời trấn an gần đây từ Ngân hàng Trung ương Nhật Bản rằng chi phí lãi vay sẽ ở mức thấp ngay cả sau khi chấm dứt chính sách lãi suất âm.
Bà Naomi Muguruma, chiến lược gia trưởng về trái phiếu tại công ty chứng khoán Mitsubishi UFJ Morgan Stanley Securities, đánh giá: “Nhu cầu trong nước yếu khiến Ngân hàng Trung ương Nhật Bản khó thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ. Rào cản để chấm dứt lãi suất âm trong tháng Ba đã tăng lên”.
Tiêu dùng và chi phí vốn cùng giảm
Tiêu dùng cá nhân, yếu tố đóng góp hơn một nửa sản lượng kinh tế Nhật Bản, đã giảm 0,2% trong quý IV/2023, trong khi thị trường dự báo tăng 0,1%. Nguyên nhân sụt giảm là do người tiêu dùng thắt lưng buộc bụng trong bối cảnh giá thực phẩm, xăng dầu và nhiều mặt hàng khác tăng.
Mặt khác, chi phí vốn, một động lực tăng trưởng quan trọng khác của khu vực tư nhân, đã giảm 0,1% trong quý IV/2023, trái ngược với dự báo tăng 0,3%.
Thực tế, cả tiêu dùng và chi phí vốn của Nhật Bản đều đã sụt giảm trong quý thứ ba liên tiếp.
Một cuộc khảo sát hàng quý cho thấy các công ty lớn của Nhật Bản dự kiến sẽ tăng chi tiêu vốn lên 13,5% trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2024. Tuy nhiên, mức đầu tư thực tế lại chậm trễ do chi phí nguyên liệu thô tăng cao và tình trạng thiếu lao động.
Số đơn đặt hàng máy móc gần đây nhất - một chỉ số hàng đầu về chi tiêu vốn - đã sụt giảm trong tháng 11/2023. Điều này cũng làm dấy lên sự hoài nghi về quan điểm của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản rằng đầu tư mạnh mẽ sẽ củng cố nền kinh tế.
Trong quý IV/2023, nhu cầu bên ngoài tính theo giá trị xuất khẩu ròng (xuất khẩu trừ nhập khẩu) đóng góp 0,2 điểm phần trăm vào GDP Nhật Bản nhờ xuất khẩu tăng 2,6% so với quý trước đó.
Các nguồn tin của Reuters cho rằng Ngân hàng Trung ương Nhật Bản đã đặt nền tảng cho việc chấm dứt chính sách lãi suất âm vào tháng 4/2024 và cải cách các nội dung khác trong khuôn khổ chính sách tiền tệ siêu nới lỏng.
Việc chấm dứt chính sách tiền tệ siêu nới lỏng của Nhật Bản được dự báo sẽ xảy ra vào thời điểm Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tạm dừng tăng lãi suất và thậm chí sẽ giảm lãi suất trong năm nay.
Trước đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã điều chỉnh tăng dự báo tăng trưởng toàn cầu khi triển vọng kinh tế của Mỹ và Trung Quốc sáng sủa hơn, nhưng cảnh báo về những rủi ro bao gồm căng thẳng địa chính trị ở Trung Đông.
Trong khi các quan chức Ngân hàng Trung ương Nhật Bản chưa bật đèn xanh về thời điểm chấm dứt chính sách lãi suất âm, thì nhiều nhà đầu tư kỳ vọng điều đó sẽ xảy ra vào tháng Ba hoặc tháng Tư năm nay. Kết quả thăm dò tháng 1/2024 của Reuters cho thấy, tháng Tư là lựa chọn được các nhà kinh tế dự báo Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ bãi bỏ chính sách lãi suất âm.
Một số nhà phân tích cho rằng, thị trường lao động thắt chặt của Nhật Bản và kế hoạch chi tiêu doanh nghiệp mạnh mẽ đang tạo cơ hội cho ngân hàng trung ương nước này sớm chấm dứt chính sách tiền tệ siêu nới lỏng.
Ông Marcel Thieliant, trưởng bộ phận nghiên cứu thị trường châu Á - Thái Bình Dương tại Capital Economics cho biết: «Ngân hàng Trung ương Nhật Bản đã nhận định rằng tiêu dùng tư nhân ‹vẫn tăng vừa phải› và chúng tôi nghi ngờ rằng nó sẽ tiếp tục mang lại tín hiệu lạc quan cho cuộc họp chính sách sắp tới vào tháng Ba”. Chuyên gia này dự đoán, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ chấm dứt chính sách lãi suất âm vào tháng 4/2024.
Mặc dù kinh tế Nhật đang rơi vào suy thoái, nhưng thị trường chứng khoán của nước này đang trong xu hướng tăng trưởng mạnh, với chỉ số Nikkei 225 đang ở vùng cao nhất kể từ năm 1990. Ngoài ra, một số chuyên gia dự báo nền kinh tế Nhật sẽ khởi sắc trong những tháng tới.
Các chuyên gia của công ty nghiên cứu kinh tế Capital Economics cho rằng, các cuộc khảo sát kinh doanh và thị trường lao động cho thấy bức tranh môi trường kinh doanh sáng sủa hơn so với những gì mà các con số thống kê lớn phản ánh.
Tỷ lệ thất nghiệp ở Nhật trong tháng 2/2024 giảm còn 2,4%, mức thấp nhất 7 tháng. Cuộc khảo sát Tankan của BOJ cho thấy, điều kiện kinh doanh trong tất cả các lĩnh vực ngành nghề và quy mô doanh nghiệp đang ở trạng thái tốt nhất kể từ quý IV/2018.
Theo Capital Economics, số liệu GDP quý IV của Nhật Bản rất có thể sẽ được điều chỉnh tăng trong lần công bố thứ hai vào tháng 3/2024, và sẽ không ngăn được việc BOJ chấm dứt chính sách lãi suất âm vào tháng Tư./.
Trúc Linh (tổng hợp)