Báo cáo mới nhất về “Triển vọng Việc làm và Xã hội Thế giới: Xu hướng 2024” của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đã đưa ra những dự báo về thị trường lao động trong thời gian tới, cho thấy quá trình phục hồi sẽ còn rất nhiều thách thức. Theo đó, ILO dự báo triển vọng thị trường lao động và tình trạng thất nghiệp toàn cầu trong năm 2024 sẽ trở nên tồi tệ hơn, với tỷ lệ thất nghiệp toàn cầu sẽ tăng lên 5,2%.
Thất nghiệp sẽ trở nên tồi tệ hơn
Theo báo cáo của ILO, tỷ lệ thất nghiệp và tỷ lệ khoảng cách việc làm - tức số người không có việc làm, muốn tìm việc làm trong năm qua đã giảm xuống dưới mức trước đại dịch. Tỷ lệ thất nghiệp toàn cầu năm 2023 ở mức 5,1%, chỉ cải thiện khiêm tốn so với năm 2022 khi ở mức 5,3%. Khoảng cách việc làm toàn cầu, và tỷ lệ tham gia thị trường lao động cũng được cải thiện vào năm 2023.
Tuy nhiên, ILO dự đoán triển vọng thị trường lao động và tình trạng thất nghiệp toàn cầu sẽ dần trở nên tồi tệ hơn. Vào năm 2024, dự kiến sẽ có thêm 2 triệu người lao động tìm kiếm việc làm, khiến tỉ lệ thất nghiệp toàn cầu tăng từ 5,1% vào năm 2023 lên 5,2% vào năm nay.
Thu nhập khả dụng đã giảm ở phần lớn các nước G20, và nhìn chung, sự xói mòn mức sống do lạm phát “khó có thể được bù đắp nhanh chóng”, trở thành điềm báo xấu về tổng cầu và sự phục hồi kinh tế bền vững.
Ảnh minh họa
Hơn nữa, sự khác biệt lớn vẫn tồn tại giữa các quốc gia có thu nhập cao và các quốc gia có thu nhập trung bình thấp hơn. Trong khi tỷ lệ khoảng cách việc làm vào năm 2023 là 8,2% ở các nước thu nhập cao, thì tỷ lệ này ở nhóm các quốc gia thu nhập thấp hơn là 20,5%.
Tương tự, trong khi tỷ lệ thất nghiệp năm 2023 duy trì ở mức 4,5% ở các nước thu nhập cao, thì ở các nước thu nhập thấp là 5,7%.
Bên cạnh đó, tình trạng lao động nghèo có thể vẫn tiếp tục tồn tại. Mặc dù giảm nhanh chóng sau năm 2020, số lượng người lao động sống trong tình trạng nghèo cùng cực (kiếm dưới 2,15 USD mỗi ngày/người tính theo sức mua tương đương) vẫn tăng khoảng 1 triệu người vào năm 2023.
Số lượng người lao động sống trong tình trạng nghèo ở mức vừa phải (kiếm được ít hơn 3,65 USD mỗi ngày/người tính theo sức mua tương đương) tăng 8,4 triệu người vào năm 2023.
Tuy nhiên, tỷ lệ nghèo vừa phải giảm chỉ được quan sát thấy ở các nước có thu nhập trung bình cao hơn. Về mặt tích cực, tỷ lệ phi chính thức đã quay trở lại gần mức trước đại dịch, mặc dù số lượng lao động phi chính thức đã tăng lên tới 2 tỷ người vào năm 2023, do lực lượng lao động toàn cầu ngày càng tăng.
Tỷ lệ việc làm phi chính thức dự kiến sẽ không thay đổi, chiếm khoảng 58% lực lượng lao động toàn cầu vào năm 2024.
Mất cân bằng thị trường lao động
Tổ chức ILO cảnh báo về mất cân bằng thị trường lao động. Theo đó, tỷ lệ quay trở lại thị trường lao động trước đại dịch rất khác nhau giữa các nhóm khác nhau.
Sự tham gia của phụ nữ đã phục hồi nhanh chóng nhưng khoảng cách giới tính đáng chú ý vẫn tồn tại, đặc biệt là ở các quốc gia mới nổi và đang phát triển.
Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên tiếp tục là một thách thức. Tỷ lệ người được xác định là NEET (không được đào tạo, không học hành hoặc không có việc làm) vẫn ở mức cao, đặc biệt là ở phụ nữ trẻ, đặt ra thách thức cho triển vọng việc làm lâu dài.
Báo cáo cũng cho thấy những người tái gia nhập thị trường lao động sau đại dịch có xu hướng không làm việc với số giờ như trước trong khi số ngày nghỉ ốm đã tăng lên đáng kể.
Tốc độ tăng trưởng năng suất chậm lại
Sau một thời gian ngắn tăng cường sau đại dịch, năng suất lao động ở mức thấp nhất trong thập kỷ. Điều quan trọng, mặc dù có tiến bộ công nghệ và đầu tư tăng lên, nhưng tốc độ tăng trưởng năng suất vẫn tiếp tục chậm lại.
Sự chậm lại này diễn ra bất chấp sự tăng tốc rõ rệt của tiến bộ công nghệ, đặc biệt là công nghệ số. Về vấn đề này, sự gia tăng đầu tư ở nhiều nước tiên tiến, và một số nước đang phát triển dường như không thúc đẩy tăng trưởng năng suất, có lẽ là do tăng trưởng đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực dịch vụ năng suất thấp, và lĩnh vực xây dựng.
Các rào cản khác bao gồm thiếu hụt kỹ năng và sự thống trị của các công ty độc quyền kỹ thuật số lớn, cản trở việc áp dụng công nghệ nhanh hơn, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, và các lĩnh vực có sự chiếm ưu thế của các công ty năng suất thấp.
Trong thời kỳ năng suất tăng trưởng chậm, thu nhập thực tế khả dụng và tiền lương thực tế, thường dễ bị tổn thương trước những cú sốc giá đột ngột. Do chỉ một số ít doanh nghiệp ghi nhận lợi nhuận tăng, nên hầu hết người lao động không thể yêu cầu tăng thu nhập của họ cao hơn.
Vì thế, người lao động và hộ gia đình của họ đang phải đối mặt với sự sụt giảm ngày càng nhanh về thu nhập thực tế khả dụng. Hơn nữa, do có sự không đồng nhất về thu nhập lớn theo ngành, tình trạng bất bình đẳng về thu nhập trong nước ngày càng gia tăng.
Tổng giám đốc ILO Gilbert Houngbo cảnh báo “mức sống giảm, năng suất trì trệ kết hợp với lạm phát cao, chính là nguyên nhân khiến bất bình đẳng gia tăng và cản trở mọi nỗ lực đạt được công bằng xã hội". Theo ông Houngbo, "không cải thiện công bằng xã hội, thế giới sẽ không bao giờ đạt được sự phục hồi bền vững", đồng thời kêu gọi giải quyết nhanh chóng và hiệu quả các thách thức về lực lượng lao động./.
Tiến Long