Xung đột địa chính trị, chính sách của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, suy thoái kinh tế tại châu Âu và Trung Quốc, ẩn số giá dầu… là những rủi ro tiềm ẩn được dự đoán sẽ làm chao đảo nền kinh tế toàn cầu trong năm 2024.
Căng thẳng leo thang ở Trung Đông
Sau hơn ba tháng, xung đột Israel-Hamas đã đưa khu vực này đến bờ vực của một cuộc xung đột rộng lớn hơn với khả năng bóp nghẹt dòng chảy dầu mỏ, lấy đi một phần tăng trưởng toàn cầu và đẩy lạm phát lên cao trở lại. Sự gián đoạn nguồn cung cấp năng lượng vẫn chưa xảy ra nhưng rủi ro đang ngày càng tăng lên.
Bên cạnh đó, căng thẳng leo thang ở Biển Đỏ kể từ khi Mỹ và Anh tiến hành các hành động quân sự ở Yemen, nhằm đáp trả các cuộc tấn công kéo dài nhiều tuần của lực lượng Houthi nhằm vào các tàu thuyền ở cửa ngõ thương mại toàn cầu quan trọng, gây gián đoạn nguồn cung thương mại toàn cầu. Chẳng hạn, các tàu vận chuyển đã buộc phải chuyển hướng khỏi kênh đào Suez – một trong những cửa ngõ quan trọng bậc nhất, khi chiếm đến 15% hoạt động thương mại và 30% lượng container toàn cầu. Thậm chí, mọi thứ còn nguy hiểm hơn khi các cuộc đọ súng giữa Israel và Hezbollah được Teheran hậu thuẫn có thể diễn biến thành cuộc đối đầu trực tiếp Iran-Israel, qua đó gây rủi ro cho 1/5 nguồn cung dầu thô thế giới và các tuyến đường thương mại quan trọng. Bloomberg Economics dự báo, giá dầu thô có thể tăng lên 150 USD/thùng, làm giảm 1 điểm phần trăm GDP và tăng 1,2 điểm phần trăm lạm phát toàn cầu.
Chính sách của Fed làm thị trường thất vọng
Rủi ro có thể đến bất kỳ lúc nào nếu Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đưa ra đợt cắt giảm lãi suất sớm. Hậu quả đã từng xảy ra vào năm 1970 với việc Chủ tịch Fed lúc đó Arthur Burns đã thay đổi chính sách quá sớm khiến cho lạm phát tái phát, buộc người kế nhiệm Paul Volcker phải có động thái thắt chặt để bình ổn giá cả. Điều này hoàn toàn có thể tái diễn do khả năng gián đoạn nguồn cung trong trường hợp xung đột Trung Đông leo thang, hoặc do các điều kiện tài chính lỏng lẻo hơn với việc lãi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 5 năm giảm hơn 1 điểm phần trăm so với mức cao nhất trong tháng Mười.
Kinh tế thế giới còn tiềm ẩn nhiều rủi ro
Bloomberg Economics cho rằng, nếu đưa mức giảm 1 điểm phần trăm vào lợi suất vào mô hình kinh tế Mỹ, lạm phát trong năm 2024 sẽ tăng thêm 0,5 phần trăm và đưa tỷ lệ lạm phát lên gần 3% so với mục tiêu 2%. Nếu điều đó xảy ra, Fed có thể phải tạm dừng chính sách xoay trục, đồng nghĩa với việc làm thất vọng kỳ vọng của thị trường về một lập trường chính sách dễ dàng hơn.
Châu Âu rơi vào suy thoái
Nếu như nền kinh tế Mỹ đối diện nguy cơ quá nóng thì châu Âu lại ngược lại. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) đang ở giai đoạn cuối của chu kỳ thắt chặt mạnh mẽ nhất trong nhiều thập kỷ. Điều này có thể khiến nền kinh tế của khu vực rơi vào tình trạng suy thoái sâu.
Tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội của khu vực đồng Euro và Anh đều thấp hơn con số dự đoán của Bloomberg Economics lần lượt là 2,5% và 4,7%. Điều này bắt nguồn từ nhiều yếu tố như: Đại dịch Covid-19, xung đột tại Ukraine hay các chính sách tiền tệ của châu Âu vẫn chưa đạt được hiệu quả.
Kinh tế Trung Quốc là một ẩn số
Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới bước vào năm 2024 với tốc độ tăng trưởng đang giảm dần. Quá trình phục hồi sau đại dịch Covid-19 đã không đạt được hiệu quả đáng kể và các gói kích thích đều đặn không bù đắp được những tác động tiêu cực từ cuộc khủng hoảng bất động sản.
Tuy nhiên, Bloomberg Economics cho biết, Bắc Kinh sẽ có biện pháp hiệu quả để ngăn chặn sự sụp đổ của thị trường, đồng thời đưa ra dự báo về mức tăng trưởng 4,5% vào năm 2024 của quốc gia tỷ dân. Mặc dù con số này giảm so với năm ngoái và thấp hơn nhiều với mức trước đại dịch, nhưng có thể chấp nhận được.
Rủi ro đang nghiêng về chiều hướng giảm. Nếu gói kích thích đến muộn, đồng thời giá bất động sản sụt giảm sâu hơn, tốc độ tăng trưởng có thể chậm lại khoảng 3%. Nếu khủng hoảng bất động sản gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính, như đã từng xảy ra ở Nhật Bản năm 1989 và Mỹ năm 2008, nền kinh tế Trung Quốc thậm chí có thể bị thu hẹp trên thực tế.
Nhật Bản có nguy cơ mất kiểm soát đường cong lợi suất
Năm 2024, Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BOJ) sẽ chính thức từ bỏ việc kiểm soát đường cong lợi suất - đặt ra mức trần đối với lãi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB) kỳ hạn 10 năm. Kết quả của động thái trên đã lan rộng trên khắp thế giới dưới hình thức mua bán dựa trên giá trị mang theo (carry trade). Theo đó, các nhà đầu tư có thể vay bằng đồng Yên mà không mất phí, sau đó mua trái phiếu kho bạc Mỹ với lãi suất 4% hoặc trái phiếu của thị trường mới nổi có lãi suất cao hơn. Sự mất giá của đồng Yên đã đẩy lợi nhuận từ giao dịch đó cao hơn.
Theo Bloomberg Economics, BOJ sẽ thực hiện điều này vào tháng Bảy năm 2024 và duy trì chính sách phù hợp, tuy nhiên sẽ loại bỏ hoàn toàn các rào cản về lợi suất. Sự thận trọng của thị trường sẽ giúp quá trình này diễn ra suôn sẻ. Nếu đồng Yên tăng đột biến, các giao dịch mua bán mang theo sẽ giảm nhanh chóng do dòng tiền chảy ra khỏi Kho bạc Mỹ và những tài sản có lợi suất cao hơn khác. Hậu quả sẽ rất khủng khiếp do Nhật Bản đang có 4,1 nghìn tỷ USD đầu tư gián tiếp nước ngoài.
Bầu cử Mỹ
Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ giữa Joe Biden và Donald Trump vào tháng 11/2024 có thể đảo ngược các tính toán trên toàn thế giới. Nếu ông Trump trở lại nắm quyền có thể mang lại những thay đổi chính sách mạnh mẽ vào năm 2025 và thị trường có thể định giá chúng sớm hơn. Ông Trump đã cam kết sẽ áp mức thuế 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu. Theo ước tính của Bloomberg Economics, nếu các đối tác thương mại trả đũa bằng biện pháp tương tự, điều đó sẽ làm giảm 0,4% GDP của Mỹ. Đồng thời, sẽ có nhiều căng thẳng thương mại hơn với các quốc gia châu Âu và Trung Quốc.
Rủi ro giá dầu
Giới chuyên gia cho rằng, năm 2024 nhiều rủi ro vẫn tiếp tục xuất hiện trên thị trường năng lượng. Ngay những ngày đầu năm 2024, Liên minh giữa Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và một số nước sản xuất bên ngoài (gọi tắt là OPEC+) đã thống nhất cắt giảm sản lượng 2,2 triệu thùng/ngày. Quyết định này lập tức gây nên nhiều lo ngại rằng giá dầu mỏ năm 2024 có thể sẽ tăng lên mức cao.
Theo nhóm chuyên gia của Ngân hàng Goldman Sachs (Mỹ), việc cắt giảm sản lượng của OPEC+ có thể sẽ được giữ nguyên trong năm 2024. Điều này sẽ khiến giá dầu tăng, tác động trực tiếp tới thị trường chứng khoán, vàng, bất động sản... khiến tính đầu cơ tăng trong khi dòng vốn chảy vào sản xuất thu hẹp. Điều đó không chỉ tác động tới các nền kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới người tiêu dùng.
Oxford Economics ước tính, giá dầu tăng 10 USD/thùng sẽ làm tăng 0,29 điểm phần trăm đối với lạm phát toàn cầu vào năm 2024. Mối lo ngại về lạm phát có thể khiến các ngân hàng trung ương lớn duy trì lãi suất cao trong thời gian dài hơn, làm kìm hãm đà tăng trưởng của nền kinh tế toàn cầu./.
Tiến Long