Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ (gọi tắt là DSGK) năm 2024 trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh được thực hiện theo quyết định số 629/QĐ-TCTK ngày 14/7/2023 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê về ban hành Phương án Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ 2024 và Kế hoạch số 787/KH-CTK ngày 28/12/2023 của Cục trưởng Cục Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh về việc ban hành Kế hoạch Điều tra và nhà ở giữa kỳ 2024 trên địa bàn Thành phố.
Ngay sau khi ban hành Kế hoạch điều tra, Cục Thống kê Thành phố đã tham mưu Chủ tịch Chủ tịch UBND Thành phố ban hành quyết định thành lập Tổ công tác Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Tổ công tác Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ Thành phố (viết tắt là Tổ công tác) được thành lập theo Quyết định số 485/QĐ-UBND ngày 07 tháng 02 năm 2024 gồm 20 thành viên từ các Sở, Ban ngành của Thành phố.
Thành phố Hồ Chí Minh là nơi có quy mô dân số lớn nhất cả nước, với dân số trung bình của năm 2023 là 9.456.661 người và mật độ dân số là 4.513 người/km2. Do đó, tổng số địa bàn được chọn trong điều tra DSGK 2024 là 2.273 địa bàn từ 17.458 địa bàn của toàn Thành phố, trong đó có 529 địa bàn phiếu dài và 1.744 địa bàn phiếu ngắn. So với Tổng điều tra dân số và nhà ở (gọi tắt là TĐT) năm 2019 thì Thành phố có nhiều thay đổi về đơn vị hành chính. Cụ thể, từ năm 2021 đến nay từ 24 quận, huyện giảm còn 22 đơn vị hành chính cấp quận, huyện gồm 01 thành phố, 16 quận và 05 huyện; từ 322 phường, xã, thị trấn giảm còn 312. Trong năm 2024, Thành phố cũng thông qua Nghị quyết về thành lập, chia tách, sát nhập, đổi tên khu phố, ấp trên địa bàn, đã tinh gọn bộ máy từ 27.377 còn 4.861 khu phố, ấp thành lập mới (giảm 20.516 khu phố, ấp); tinh giảm nhân sự từ 64.293 người còn 43.749 người (giảm 20.544 người); hiện nay không còn tổ trưởng, tổ phó tổ dân phố.
Ảnh minh họa
Nhằm thực hiện tốt công tác thu thập thông tin cho DSGK, công tác chuẩn bị địa bàn điều tra đã được thực hiện từ cuối tháng 11/2023. Địa bàn được chọn mẫu dựa trên dàn mẫu và ranh giới từ TĐT 2019 nên để thực hiện rà soát địa bàn điều tra thì toàn bộ sơ đồ nền từng phường, xã, thị trấn phải được xem lại. Kết quả cho thấy, trong 2.273 địa bàn có 07 địa bàn bị giải tỏa một phần hoặc bị chia tách; 319 địa bàn thay đổi địa giới hành chính và 1.947 địa bàn không có sự thay đổi.
Công tác lập bảng kê bắt đầu ngay sau các lớp tập huấn dành cho điều tra viên (ĐTV). Nhận thức được tầm quan trọng của công tác lập bảng kê tại từng địa bàn, đảm bảo chính xác để làm căn cứ suy rộng dân số toàn Thành phố, nên khâu tuyển chọn ĐTV đã được chú trọng ngay từ đầu. Thành phố đã tuyển mỗi ĐTV phụ trách 01 ĐBĐT để đảm bảo tiến độ, chất lượng và quản lý điều hành. Đồng thời, thành viên Tổ công tác kết hợp với giám sát viên (GSV) các cấp thường xuyên tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tất cả các địa bàn trong công tác chuẩn bị điều tra và lập bảng kê. Những địa bàn khó khăn trong tiếp cận hộ đều nhận được sự hỗ trợ từ các phường, xã và công an khu vực nhằm đảm bảo chất lượng và thời gian hoàn thành công tác lập bảng kê đúng hạn.
Công tác tuyên truyền để người dân Thành phố hiểu và biết được chủ trương, mục đích, ý nghĩa, yêu cầu của cuộc điều tra, có nghĩa vụ trong việc cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác cho ĐTV được chú trọng. Tổ công tác đã phối hợp Đài truyền hình Thành phố (HTV), Đài tiếng nói Việt Nam (VOV) phát sóng về điều tra trong các khung giờ vàng; các bài viết tuyên truyền về điều tra được đăng trên trang web của Cục Thống kê Thành phố và các báo in và điện tử như: Sài Gòn Giải Phóng, Báo Mới… Ngoài ra, UBND cấp phường, xã, thị trấn gửi áp phích bản điện tử, phát bản ghi âm và video tuyên truyền trong những nhóm zalo có địa bàn khảo sát gồm có trưởng khu phố/ấp, đại diện tổ dân phố/tổ nhân dân hoặc đại diện Bản quản lý các khu chung cư và đại diện các hộ gia đình biết.
Mặc dù Điều tra DSGK năm 2024 được cấp ủy, chính quyền, đoàn thể các cấp quan tâm từ công tác chỉ đạo, tổ chức triển khai và thực hiện song cũng gặp không ít những khó khăn thách thức.
Với số lượng địa bàn điều tra lớn nên việc tuyển chọn ĐTV có trình độ, am hiểu địa bàn, có điện thoại thông minh… gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, trình độ điều tra viên cũng không đồng đều do phải tuyển số lượng lớn, một số ĐTV lớn tuổi gặp khó khăn khi sử dụng CAPI, các điện thoại thông minh đời cũ lại không tương thích với phần mềm cũng gây trở ngại cho công tác điều tra. Tại một số địa bàn, có tình trạng ĐTV đi tập huấn về bỏ không tham gia, vì vậy phải sử dụng ĐTV dự phòng hoặc trưng dụng ĐTV của địa bàn khác qua hỗ trợ. Mặt khác, do đặc thù có nhiều địa bàn, số lượng tuyển chọn ĐTV huy động lớn hơn số lượng quy định, nên công tác tập huấn lập bảng kê và ghi phiếu điều tra cũng phải tổ chức nhiều hơn trong khi kinh phí tập huấn chỉ được chi trả theo định mức. Đây là thực tế tồn tại không chỉ của Thành phố mà ở nhiều địa phương khác trên cả nước.
Thời gian lập bảng kê nằm trong khoảng thời gian Tết Nguyên đán nên người dân tại các hộ thuê nhà trọ về quê ăn Tết hoặc du xuân chưa quay trở lại thành phố, ĐTV phải đi lại nhiều lần để cập nhật thông tin; Đề án sát nhập sắp xếp lại tổ dân phố, không còn chức danh tổ trưởng/tổ phó tổ dân phố, gây khó khăn cho các ĐTV khi cần có người dẫn đường am hiểu, rành địa bàn điều tra; Đa số các cán bộ phụ trách Thống kê cấp phường, xã, thị trấn thường xuyên thay đổi nên những người mới chưa có nhiều kinh nghiệm tổ chức thực hiện các cuộc điều tra quy mô lớn; Việc tiếp cận các hộ thuê trọ phải thông qua chủ nhà trọ hoặc ban quản lý khu nhà trọ gây khó khăn cho ĐTV khi liên hệ và hay bỏ sót trong bảng kê; Việc thay đổi đơn vị hành chính, không vẽ sơ đồ địa bàn cũng gây trở ngại cho người lập bảng kê khi xác định ranh giới chính xác của địa bàn, dễ dẫn đến sót nhà, sót hộ, trùng hộ... đặc biệt là những khu dân cư có nhiều nhà cho thuê phòng trọ hoặc các nơi giáp ranh giữa các địa bàn với nhau. Vì vậy, có tình trạng hộ/khẩu giảm so với TĐT năm 2019.
Điểm mới của điều tra DSGK năm nay so với TĐT năm 2019 là điều tra người nước ngoài, đây cũng là thách thức và khó khăn nhất của Thành phố do sự bất đồng ngôn ngữ và không hợp tác thực hiện của các hộ có người nước ngoài khi tiến hành thu thập thông tin. Dù được tuyên truyền khuyến khích, có lực lượng Công an tham gia hỗ trợ dẫn đường nhưng một bộ phận không nhỏ người nước ngoài là các chuyên gia được công ty của họ thuê các căn hộ thông qua bên thứ ba không hợp tác và yêu cầu bên dịch vụ thực hiện kê khai. Qua kinh nghiệm từ thí điểm Điều tra dân số giữa kỳ tại thành phố Thủ Đức trong năm 2023 cho thấy, phải dịch sẵn nội dung Phiếu Điều tra ra nhiều ngôn ngữ chính, sau đó thông qua ban quản lý chung cư hoặc người uy tín tại địa phương để phát phiếu giấy đến từng hộ mới đem lại hiệu quả cao. Phương pháp này cũng được áp dụng cho các hộ người Việt Nam sống trong các Chung cư cao cấp khó tiếp cận mới đảm bảo thu đủ thông tin các hộ và đảm bảo thời gian điều tra.
Điều tra DSGK năm 2024 với mục đích góp phần vào việc cung cấp số liệu đầy đủ, kịp thời và đáng tin cậy về dân số và nhà ở, quy mô dân số được cung cấp đến cấp quận, huyện làm cơ sở rà soát điều chỉnh dãy số liệu dân số giai đoạn 2020-2024 và suy rộng cho những năm tiếp theo; trong đó, theo dõi được người nhập từ các tỉnh, thành khác đến học tập, lao động và sinh sống tại Thành phố, phân tích sự dịch chuyển nhân khẩu học, các điều kiện sống của người dân Thành phố, phát huy lợi thế của thời kỳ dân số vàng hay xu hướng già hóa dân số… nhằm phục vụ lãnh đạo Thành phố, lãnh đạo cấp quận, huyện cho mục đích quản lý, nghiên cứu, phân tích và dự báo cho các Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2024-2030 và xa hơn nữa. Đây là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng nên đòi hỏi các cấp lãnh đạo phải có sự chỉ đạo sâu sát trong thực hiện cũng như sự phối hợp giữa các cấp, các ngành, cơ quan liên quan với Cục Thống kê Thành phố.
Đến nay, mọi công tác chuẩn bị cho việc tiến hành điều tra DSGK năm 2024 đã cơ bản hoàn tất, ngành Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh quyết tâm hoàn thành tốt, đảm bảo thực hiện thắng lợi cuộc điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 trên địa bàn Thành phố./.
T.H
Nguồn thông tin: Cục Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh