Trong những năm qua, ngành Thống kê Việt Nam đã có bước phát triển trong việc cung cấp thông tin thống kê, đáp ứng yêu cầu đánh giá, dự báo tình hình, hoạch định chiến lược, xây dựng kế hoạch, quy hoạch chính sách, quản lý, điều hành phát triển kinh tế - xã hội, cũng như yêu cầu kiểm tra, giám sát việc thực hiện chiến lược, kế hoạch, chính sách phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời đáp ứng nhu cầu sử dụng thông tin thống kê của các cơ quan, tổ chức và cá nhân. Để có được những kết quả đó, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các cơ quan thống kê trong hệ thống thống kê tập trung trong thời gian qua là tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong các hoạt động thống kê, bằng cách nâng cao hạ tầng CNTT và triển khai các phần mềm ứng dụng.
Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong hoạt động thống kê
Hệ thống hạ tầng CNTT ngành Thống kê bắt đầu được xây dựng từ năm 1996. Đến nay, trải qua nhiều lần nâng cấp, mở rộng, hạ tầng CNTT của Ngành cơ bản đáp ứng yêu cầu thiết yếu phục vụ Tổng điều tra và các cuộc điều tra thường xuyên theo hướng quản lý dữ liệu tập trung, đảm bảo an toàn, an ninh thông tin. Hiện nay, ngành Thống kê có 03 Trung tâm máy chủ được đặt tại các thành phố lớn là Hà Nội, Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.
Toàn ngành Thống kê đã được kết nối thành một mạng riêng với 66 điểm kết nối, gồm 03 Trung tâm máy chủ trên và 63 Cục Thống kê tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Hệ thống máy chủ của TCTK được trang bị và bổ sung từ năm 2000 đến nay. Tại mỗi Cục Thống kê tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có ít nhất 1 máy chủ có cấu hình đủ mạnh phục vụ công tác điều tra, quản lý dữ liệu và điều hành hoạt động thống kê tại địa phương. Mỗi công chức, viên chức làm chuyên môn trong ngành Thống kê được trang bị 01 máy tính.
Bên cạnh chú trọng nâng cấp hạ tầng CNTT, những năm qua, TCTK đồng thời đẩy mạnh xây dựng, phát triển phần mềm ứng dụng trong hoạt động sản xuất thông tin thống kê. Các phần mềm thực hiện điều tra được thiết kế, xây dựng đồng bộ từ khâu thu thập (phiếu điện tử gồm Webform và CAPI), giám sát điều tra và làm sạch số liệu, khai thác kết quả điều tra trên môi trường Internet. Từ năm 2017 đến nay, các cuộc điều tra, tổng điều tra thống kê đã được chuyển đổi sang hình thức điều tra bằng phiếu điều tra điện tử thay vì phiếu điều tra giấy. Đến nay, trên 80% các cuộc điều tra thống kê do hệ thống thống kê tập trung thực hiện đã ứng dụng phiếu điều tra điện tử giúp xây dựng hệ thống dữ liệu và quản lý dữ liệu điều tra được nhanh chóng, kịp thời, chính xác và minh bạch hơn. Đặc biệt, Việt Nam là một trong số rất ít các quốc gia sử dụng hình thức xã hội hóa ứng dụng CNTT trong điều tra thống kê. Toàn bộ các thiết bị di động là do điều tra viên tự trang bị và quản lý, đội ngũ kỹ sư tin học của ngành Thống kê hỗ trợ điều tra viên thống kê sử dụng thiết bị và xử lý sự cố đối với toàn bộ các chủng loại điện thoại được sử dụng cho công tác điều tra trên toàn quốc. Trong khi các quốc gia khác trên thế giới trang bị các thiết bị di động cho điều tra viên thống kê để thu thập thông tin, đầu tư các hệ thống để hỗ trợ sử dụng, quản lý, bảo trì, bảo dưỡng thiết bị.
Ngành Thống kê sử dụng phiếu điện tử trực tuyến để thực hiện Điều tra Doanh nghiệp năm 2023
Để phân tích, dự báo và biên soạn báo cáo thống kê, ngành Thống kê hiện đang sử dụng các phần mềm khai thác, phân tích, dự báo thống kê mà hầu hết các quốc gia trên thế giới đang sử dụng như: STATA, SPSS, R, truy vấn dữ liệu SQL.
Công tác phổ biến thông tin thống kê cũng đã được ứng dụng CNTT để đa dạng hóa các hình thức và sản phẩm thống kê như: Kho dữ liệu vi mô (datawarehouse), dashboard, hệ thống thông tin tích hợp với bản đồ (GIS), thông tin dưới dạng Infographics,... Dữ liệu thống kê được phổ biến, khai thác tập trung trên trang thông tin của Tổng cục Thống kê và chia sẻ, kết nối với các hệ thống thông tin Bộ, ngành.
Hai cuộc tổng điều tra lớn gần đây nhất của ngành Thống kê là Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 và Tổng điều tra kinh tế năm 2021 đã thực hiện cả hai hình thức phiếu điều tra điện tử là Webform (người cung cấp thông tự kê khai thông tin trực tuyến trên hệ thống điều tra thống kê) và CAPI (sử dụng điện thoại thông minh/máy tính bảng để thu thập thông tin). Nhờ ứng dụng CNTT trong hoạt động thống kê, Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 đã hoàn thành và công bố kết quả sớm trước một năm so với phương pháp điều tra truyền thống và giúp tiết kiệm ngân sách nhà nước hàng trăm tỷ đồng. Tổng điều tra kinh tế năm 2021 cũng hoàn thành đúng kế hoạch trong bối cảnh diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 tại rất nhiều địa phương trong cả nước.
Không chỉ ứng dụng CNTT trong hoạt động chuyên môn nghiệp vụ, ngành Thống kê còn ứng dụng triệt để CNTT trong công tác quản lý và văn phòng, giúp nâng cao hiệu quả quản lý của Ngành, như: Hệ thống quản lý văn bản số và ứng dụng chứng thư số chuyên dùng; Hệ thống phần mềm quản lý công việc của TCTK; Hệ thống họp trực tuyến kết nối toàn Ngành từ Trung ương tới cấp huyện...
Nâng cấp hệ thống CNTT đáp ứng yêu cầu mới
Có thể nói, thời gian qua ngành Thống kê đã tập trung nâng cấp hạ tầng CNTT và phát triển, sử dụng nhiều phần mềm ứng dụng cho hoạt động sản xuất thông tin thống kê. Tuy nhiên, với định hướng ứng dụng CNTT trong tất cả các cuộc điều tra, tổng điều tra thống kê với mức độ truy cập hàng triệu lượt người dùng; kết nối dữ liệu hành chính các bộ, ngành và địa phương với trên 20 nghìn điểm kết nối dữ liệu hành chính; kết nối dữ liệu lớn với hàng triệu điểm kết nối; xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia; chia sẻ dữ liệu vi mô và sản phẩm/kết quả điều tra, thì hệ thống CNTT của hệ thống thống kê tập trung hiện nay cần được nâng cấp, hoàn thiện mới để có thể đáp ứng được hoạt động chuyên môn và quản lý nhà nước về thống kê.
Thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều và Phụ lục Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia của Luật Thống kê; thực hiện Quyết định số 501/QĐ-TTg ngày 10/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án ứng dụng công nghệ thông tin - truyền thông trong Hệ thống thống kê nhà nước giai đoạn 2017 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030; thực hiện Chiến lược phát triển Thống kê Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (theo Quyết định số 2014/QĐ-TTg ngày 01/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ), trong thời gian tới việc ứng dụng CNTT sẽ tiếp tục được đẩy mạnh trong hệ thống thống kê tập trung, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất thông tin thống kê, cung cấp đầy đủ thông tin với chất lượng tốt và kịp thời. Trong đó, tập trung vào một số nhiệm vụ chính sau:
Một là, ứng dụng triệt để CNTT trong tất cả các cuộc điều tra và tổng điều tra thống kê.
Hai là, nghiên cứu và ứng dụng giải pháp CNTT để kết nối dữ liệu hành chính của các Bộ, ngành, địa phương.
Ba là, tiếp tục nghiên cứu các giải pháp CNTT để sử dụng dữ liệu lớn cho hoạt động thống kê, nhằm bổ sung cho nguồn dữ liệu điều tra, tổng điều tra thống kê và dữ liệu hành chính.
Bốn là, nghiên cứu các giải pháp CNTT hỗ trợ cho việc chia sẻ cơ sở dữ liệu vi mô của các cuộc điều tra, tổng điều tra thống kê tới các Bộ, ngành, địa phương, các tổ chức, doanh nghiệp và người dân theo hướng trực tuyến, quản lý hoạt động khai thác dữ liệu và kiểm tra, thẩm định kết quả khai thác thông tin của người dùng tin.
Năm là, ứng dụng CNTT và truyền thông trong công tác phổ biến thông tin thống kê.
Sáu là, hoàn thiện hệ thống hạ tầng CNTT đảm bảo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chuyên môn và quản lý nhà nước về thống kê, bảo đảm an toàn, an ninh thông tin mạng.
Hiện Tổng cục Thống kê đã hoàn thiện xây dựng và trình Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trình Chính phủ Đề án xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia và Đề án Tư liệu hóa và chuyển đổi số trong hệ thống thống kê quốc gia. Khi được phê duyệt, hai Đề án sẽ là căn cứ pháp lý quan trọng để hệ thống thống kê tập trung triển khai hiệu quả việc xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, nhằm tăng cường tính minh bạch, tính thống nhất của số liệu thống kê và phát huy hiệu quả sử dụng dữ liệu; và đẩy mạnh chuyển đổi số trong hệ thống thống kê quốc gia./.
P.V